(ନାରାୟଣ ଓ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଦୋଳିରେ ଆସୀନ, ପରିଚାରିଗଣ ଦୋଳି ଝୁଲାଉଥିବାବେଳେ ବହିର୍ଦ୍ୱାରରେ ନାରଦ ଗାଉଥିଲେ ।)
ଜୟତୁ... ଜୟତୁ... ଜୟତୁ... ଜୟତୁ
(ନମୋ ନାରାୟଣ ଜଗଜୀବନ ଜୟତୁ.. ଜୟତୁ... ଜୟତୁ)
ସୁନ୍ଦର ହେ- ମନମୋହନ ମୋହନ ! ଶ୍ୟାମକାନ୍ତି କମ କାମ ସୁଶୋଭନ ନବଘନ-କାନ୍ତି, ଯୋଗୀଜନ ଶାନ୍ତି, ନବୀନ ନୀରଦ ନିନ୍ଦିତ ବର ଅପଘନ । ଜୟତୁ
ନାରାୟଣ- ପ୍ରିୟେ !
ଦେବର୍ଷି ନାରଦ-
ଲକ୍ଷ୍ମୀ- ଚତୁରୀକା !
ପ୍ରଭୁଙ୍କ ଆଦେଶ- (ଠାରି ଦେଲେ)
ଚତୁରୀକା- (ଦ୍ୱାରକୁ ଯାଇ)
ସ୍ୱାଗତ ହେ ମୁନିବର ! (ଘେନି ଆସିଲେ)
ନାରଦ- ନମୋ ନମୋ ଦେବ ନାରାୟଣ !
ନାରାୟଣ- ଦେବର୍ଷେ ! କୁଶଳ ତ ? (ଆସନ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ)
ନାରଦ- ନିର୍ଝରର ଉତ୍ତରଳ ଧାର ସରି
ଶିରେ ଯାର ଅବିରଳ ଝରେ-
ତବ ଆଶୀର୍ବାଦ ଜଳ,
ଅଶିବ କି ତାର ?
ନାରାୟଣ !
ଆସିଥିଲା ଦାସ-ଭ୍ରମି ତ୍ରିଭୁବନ
ନିବେଦିବ ପ୍ରଭୁପାଦେ ମର୍ତ୍ତ୍ୟର କାହାଣୀ ।
ନାରାୟଣ- ତୃପ୍ତହେଲି ହେ ନାରଦ !
କହ, କି ବାରତା ?
ନାରଦ- ହେ ଶ୍ରୀପତି !
କି ନଜାଣ ଦେବ !
କଳିଯୁଗେ, ମର୍ତ୍ତ୍ୟଧାମେ-
ପବିତ୍ର ଉତ୍କଳ ଖଣ୍ଡେ;
ଥାଉ ଆନ କଥା-
ଯହିଁ ସ୍ୱୟଂ ହେ ଶ୍ରୀଧର !
ଆପଣେ ବିହର
ନୀଳାଚଳ ଶ୍ରୀପୁରୁଷୋତ୍ତମେ-
କି ବର୍ଣ୍ଣିବି ସେ ଦେଶ ମହିମା !
ଦକ୍ଷିଣ-ପଶ୍ଚିମେ ତା’ର
କୁଶଭଦ୍ରା ପ୍ରାଚୀନଦୀ ମଧ୍ୟେ
ଦେବଅଂଶେ ଜାତ ଜୟଦେବ,
କେନ୍ଦୁଲି ଶାସନେ ।
ଶ୍ରୀ ଗୀତଗୋବିନ୍ଦ ରୂପେ
ଯା କଣ୍ଠୁ ସ୍ଫୁରିବ ହରି-ରସ ।
ଭକ୍ତବର
ସନ୍ନ୍ୟାସ ଆଚରି, ଯାପେ ଦିନ ।
କିନ୍ତୁ, ଶକ୍ତିର ମିଳନ ବିନା
ଅନୁମାନେ ମୁହିଁ
ଅସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ହେବ ରସଗୀତି ।
ତେଣୁ ହେ ଗୋବିନ୍ଦ !
ନିବେଦନ ପଦକଞ୍ଜେ-
ଉପାୟ ବିଧାନ ।
ନାରାୟଣ- ସତ୍ୟ, ହେ ଦେବର୍ଷେ !
ଜୟଦେବ ପଣ୍ଡିତ ପ୍ରବର,
ମାତ୍ର, କାନ୍ତ ମଧୁ ଶକ୍ତି ବିନା
ଅପୂର୍ଣ୍ଣ ରହିବ ଭାବଧାରା ।
କିନ୍ତୁ- (ଭାବନାରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ଆଡ଼କୁ ଚାହିଁଲେ)
ଲକ୍ଷ୍ମୀ- ତେଜ ମନୁ ଭାବନା ଗୋବିନ୍ଦ !
ଇଚ୍ଛା ଯଦି ତବ,
କି ଅଦେୟ ଅଛି ମୋର ?
ଦେଲି ଶକ୍ତି-
କର ନିୟୋଜିତ ତବ କର୍ମ୍ମେ ।
ତ୍ରିଦିବଦୁର୍ଲ୍ଲଭ -ରାମା
ପଦ୍ମଗନ୍ଧା, ପଦ୍ମାବତୀ ନାମେ
ଜନମିବ ମର୍ତ୍ତ୍ୟେ କନ୍ୟାରତ୍ନ ।
ଇଚ୍ଛା ତବ ହେଉ ହେ ସଫଳ ।
ନାରଦ- ଅଶେଷ କରୁଣାମୟୀ
ଶକ୍ତି ସ୍ୱରୂପିଣୀ,
ବନ୍ଦେ ମା ଗୋ ! ଚରଣ କମଳେ । (ପ୍ରଣାମ)
(ପଦ୍ମାବତୀଙ୍କ ଗୃହର ତୁଳସୀ ବଗିଚା । ଅନତିଦୂରରେ ଶୁଭୁଥିଲା ବଂଶୀ,- ବଡ଼ ମଧୁର ସେ ସ୍ୱର । ବାଳିକା ପଦ୍ମା ଦୌଡ଼ି ଦୌଡ଼ି ଅଣ୍ଟିରେ ଧରି ଥିବା ଗୁଡ଼ିଏ ଫୁଲକୁ ଗୁନ୍ଥି ଗୁନ୍ଥି ଆସୁଛନ୍ତି । ଖୁବ୍ ଜୋରରେ ଦୌଡ଼ି ଆସିବାରୁ ତାଙ୍କର ଗୁରୁ ନିଶ୍ୱାସର ଶବ୍ଦ ବାରିହୋଇ ପଡ଼ୁଥିଲା । ବଡ଼ ଉତ୍କଣ୍ଠିତା ହୋଇ ଡାକିଲେ-)
ପଦ୍ମା- ଦେବ, ଦେବ, ଦେବ ! (ଡାକ ଶୁଣି ବଂଶୀ ବନ୍ଦ ହେଲା । ରହି ରହି ଡାକିଲେ ବହୁ ବାର- ଉତ୍ତର ନାହିଁ, ଫୁଲଗୁଡ଼ିକ ଗୁନ୍ଥି ବସିଲେ- ଖୁବ୍ ତର ତର ହୋଇ, ପୁଣି ବଂଶୀ ଶୁଭିଲା, ଅଧୀରା ହାଇ ସେଆଡ଼କୁ ଟିକିଏ ଯାଇଁ ଡାକିଲେ) ଦେବ ! ଦେବ ! (ବଂଶୀ ଅନ୍ୟ ଦିଗରେ ଶୁଭିଲା; କିନ୍ତୁ ଉତ୍ତର ନାହିଁ, ପୁଣି ଡାକିଲେ । ଚାରି ଛଅ ବାର ଏମିତି ଡାକି ଡାକି ବିରକ୍ତ ହେଇ କହିଲେ) ଆରେ ! ଦେବ ! (ଉତ୍ତର ମିଳିଲା ନାହିଁ, ନିତାନ୍ତ ବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇ ଅଭିମାନରେ କହିଲେ) ହଉ, ନ ଶୁଣ, ଦେଖିବା ଭଲା, ଆଉ ଯେବେ କେବେ ଡାକିଛି ! (ଫୁଲ ଗୁନ୍ଥାରେ ଯେମିତି ମନ ଭାରି ଲାଗିଗଲା, ବଂଶୀ ମଧ୍ୟ ବନ୍ଦ ହେଇଗଲା- ଗାଇଲେ ଗୁଣୁ ଗୁଣୁ କରି ପଦେ ଗୀତ, ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ସେହି ସ୍ୱରରେ ବଂଶୀ ବାଜିଲା ଅଦୂରେ, ସେହିଆଡ଼କୁ ଚାହିଁ ପଦ୍ମା ଗାଉଥିଲେ, ହଠାତ୍ ଗୀତ ବନ୍ଦ କରି ଦେଲେ, ବଂଶୀ ମଧ୍ୟ ନୀରବ, ପୁଣି ଡାକିଲେ) ଦେବ ! (ଜିଭ କାମୁଡ଼ି ପକାଇ କହିଲେ-) ନାଃ, ମୁଁ ଆଉ ଗାଇବି ନାହିଁ । (ଗୁନ୍ଥିଲେ ହାର) ।
ଦେବଦାସ- (ବଂଶୀ ବନ୍ଦକରି, ପଛରୁ ଆସି, ଚୁପ୍ଚୁପ୍ ପଦ୍ମା ନ ଜାଣିଲା ପରି ଠିଆ ହୋଇ, ହଠାତ୍ ପଦ୍ମା ହାତରୁ ହାରଟି ନେଇଗଲେ) ।
ପଦ୍ମା- (ଚମକି, ଅଭିମାନରେ କାନ୍ଦି ପକାଇବା ପରି) ଆରେ, ନାଁ- (ଦେବଦାସର ହାତ ଧରି ନେଲେ) ମୋ ହାର ।
ଦେବ- ନଦେବି !
ପଦ୍ମା- ଆରେ, ମୁଁ ତାକୁ ମୋ ଦିଅଁଙ୍କ ପାଇଁ ଗୁନ୍ଥିଛି ।
ଦେବ- (ହାରଟି ବେକରେ ପିନ୍ଧି) ହେଇ, ମୁଁ ମାରା କରି ଦେଲିଣି ପିନ୍ଧି ପକାଇ- ଆଉ ତୋ ଦିଅଁ କେମିତି ପିନ୍ଧିବେ ?
ପଦ୍ମା- ନ ପିନ୍ଧିଲେ ନାଇଁ ଯା, ମୋ ହାର ଦିଅ, ମୁଁ ତମକୁ ଦେବି ନାଇଁ ।
ଦେବ- କାହିଁକି ଦବୁ ନାହିଁ ?
ପଦ୍ମା- କାହିଁକି ଦେବି ? ମୁଁ ଡାକିଲାବେଳକୁ-
ଦେବ- (ହସି) ଓ, ତୁ ରାଗିଚୁ ମୋ ଉପରେ ?
ପଦ୍ମା- ନାଁ, ମୋ ହାର ଦିଅ ।
ଦେବ- ଆଚ୍ଛା, ଏଥର ଯଦି ବରାବର ତୁ ଡାକିଲେ ଶୁଣେ ? ତେବେ-
ପଦ୍ମା:- ନାଁ ।
ଦେବ- ତେବେ ବି ନାଁ- (ଦରହସି) ।
ପଦ୍ମା- ମିଛୁଆ- !
ଦେବ- ନାଁ, ଏଥର ବରାବର ଶୁଣିବି ।
ପଦ୍ମା- ନାଇଁ ତ, ମୋ ହାର ଦିଅ ।
ଦେବ- କହିଲି ତ, ମୁଁ ଶୁଣିବି । ସୁନ୍ଦର ହେଇଚି ହାରଟି- ଭାରି ଲୋଭ ହଉଚି ମୋର ।
ପଦ୍ମା- (ଅଭିମାନରେ) ହୁଁ, ଆଉ ମୁଁ ଡାକିଲା ବେଳକୁ ? ଏପାଖ ସେପାଖ ଲୁଚି ଲୁଚି ବଂଶୀ ବଜାଇବ, ଶୁଣିବ ନାଇଁ ! ନାଁ, ମୁଁ ମୋ ହାର ତମକୁ ଦେବି ନାଇଁ, ଦିଅ ।
ଦେବ- ଆଚ୍ଛା, ମୁଁ ଦଉଚି ତେବେ, ଏଇ ତୋ ହାର, ନେ ।
ପଦ୍ମା- (ହାର ନେଇ ବୁଲିପଡ଼ିଲେ ଓ ଅଣ୍ଟିରୁ ଗୋଟିଏ ସୁନ୍ଦର ଗୋଲାପ ଆଣି ହାର ମଝିରେ ଦେଇ ହାର ଶେଷ କରି ବସିଲେ)।
ଦେବ- ଆରେ ବାଃ ! ଏଡ଼େ ସୁନ୍ଦର ଗୋଲାପଟି କୋଉଠି ରଖିଥିଲୁ ମ ! ଏଇଟିକୁ ତ ହାର ଭିତରେ ଗୁନ୍ଥି ନ ଥିଲୁ ? ବାଃ, ଏଥରକ ହାରଟି ସତେ ଆହୁରି ସୁନ୍ଦର ଦିଶିଲା ।
ପଦ୍ମା- (ନୀରବ) ।
ଦେବ- କଥା କହିବୁ ନାଇଁ, ନା ? ମୁଁ ତେବେ ଯାଉଚି, ମୋର କାମ ଅଛି, ଥା ।
ପଦ୍ମା- ମିଛୁଆ, ସବୁଦିନ ଖାଲି ମତେ ଠକିବ ? ଉଁଃ, ସତେ ଯିମିତି କେତେ କାମ ଅଛି ! ଗୁଡ଼ ଘର ପିମ୍ପୁଡ଼ି ଖାଇ ଯାଉଚି, ୟେ ଗଲେ ଜଗିବେ ପରା !
ଦେବ- ପଚାରିଲେ କଥା କହିବୁ ନାଇଁ, ହାରଟି ନେଇ ପିନ୍ଧିଥିଲି ଯେ ଛଡ଼େଇ ନେଲୁ-
ପଦ୍ମା- ନେଲି ତ ନେଲି, ବେଶ୍ କଲି ।
ଦେବ- ମୁଁ ସେମିତି ଗଲି ତ ଗଲି, ବେଶ୍ କଲି (ପାହୁଣ୍ଡେ ପିଠି ଫେରାଇ ଯାଇ) ।
ପଦ୍ମା- (ଅଭିମାନରେ) ହଁ (ଚାହିଁଲେ ଗତି ପଥକୁ) ।
ଦେବ- (ଫେରି ଚାହିଁ) ହଁ, କଅଣ ?
ପଦ୍ମା- ମୁଁ ଡାକିଲାବେଳେ ?
ଦେବ- କହିଲି ତ ଏଥର ବରାବର ଶୁଣିବି ।
ପଦ୍ମା- (ପୂର୍ବପରି) ହୁଁ ।
ଦେବ- ବେଶ୍, ତେବେ ଏଥର ହାରଟି ଦେ [ପାଖକୁ ଆସି ହାତ ବଢ଼ାଇ]
ପଦ୍ମା- ନାଁ- ।
ଦେବ- ତେବେ ମୁଁ ଯାଉଚି ।
ପଦ୍ମା- [ନୀରବ] ।
ଦେବ- ବାଃ, ହାରଟି ଦେ, ନା- ନାହିଁ ମୋ ଦିଅଁଙ୍କର- ମୁଁ ଯାଉଚି ନା- ଚୁପ୍ ।
ପଦ୍ମା- ଥରେ ବଂଶୀ ବଜାଅ ।
ଦେବ- ତୁ ତେବେ ଗାଆ-
ପଦ୍ମା- [ଦର ହସି ଗାଇଲେ] ।
ନାଚ-ନାଚ
ନାଚ ନନ୍ଦକିଶୋର କହ୍ନାଇଁ,
ଥରେ କୁଞ୍ଜରେ ବଂଶୀ ବଜାଇ ।୦।
ମନ୍ଦ ସମୀରେ ସୁଗନ୍ଧ ଲୁଚାଇ
ନୀଳ ଯମୁନା ନଚାଇ ନଚାଇ,
ରାଧା ରାଧା ଗାଇ ଗାଇ ।୧।
(ଦେବଦାସ ବଂଶୀ ବଜାଇଲେ ପଦ୍ମାବତୀର ଡାହାଣ କରକୁ ଲାଗି ଠିଆହୋଇ । ମଝିରେ ପଦ୍ମାବତୀଙ୍କ ଅଜଣାରେ ଗୀତ ବନ୍ଦ ହେଇଗଲା, ବଂଶୀ ବାଜୁଥାଏ, ପଦ୍ମା ଦେବଦାସଙ୍କ ଗଳାରେ ହାରଟି ପିନ୍ଧାଇ ଦେଲେ) ।
ଦେବ- [ବଂଶୀ ବନ୍ଦ କରି] ଆରେ ! ହାରଟି ମୋ ଗଳାରେ ତୁ ନିଜେ ପିନ୍ଧାଇ ଦେଲୁ ଯେ !
ପଦ୍ମା- ବେଶ୍ କଲି, ମୋ ମନ, ମୋ ଖୁସି ।
ଦେବ- ତେବେ ତୋ ଦିଅଁ-
ପଦ୍ମା- ତୁମେ ଏଣିକି, ମୁଁ ଡାକିଲେ-
ଦେବ- ବରାବର ଶୁଣିବି ।
ପଦ୍ମା- ମୋର ଯେତେବେଳେ ମନ-
ଦେବ- ସେତେବେଳେ ।
ପଦ୍ମା- ଆଚ୍ଛା ଦେଖିବା !
(ନେପଥ୍ୟରୁ ଶୁଭିଲା- ପଦ୍ମା !)
ଦେବ- ତେବେ ମୁଁ ଯାଉଚି ଆଜି, (ଉଠି ଚାଲିଲେ) ପୁଣି କାଲି ଆସିବି ।
ପଦ୍ମା- (କେତେକ ପାହୁଣ୍ଡ ଯିବା ପରେ) ଦେବଦାସ !
ଦେବ- (ସେଇଠୁ ଫେରି) ଦେବଦାସୀ !
ପଦ୍ମା- [ହସି, ଛଳ କୋପ ସହ] ଆରେ ! ମୁଁ କଣ ଦେବଦାସୀ ? ନେପଥ୍ୟରୁ ଶୁଭିଲା- ପଦ୍ମା !
[ଦୁହେଁ ଦୁଇ ଦିଗକୁ ଚାଲିଗଲେ]
[ପଦ୍ମାର ପିତା ଓ ମାତା ଶୋଇଥିଲେ- ପଦ୍ମାର ଜନନୀ ସ୍ୱପ୍ନରେ ଡାକୁଛନ୍ତି ଚମକିଲା ପରି-]
ପଦ୍ମା ବୋଉ- ପଦ୍ମା ! ପଦ୍ମା !
ପଦ୍ମା ପିତା- (ଉଠି) ପଦ୍ମାବୋଉ ! ପଦ୍ମା ଶୋଇଚି ପରା ! କଅଣ ? କାହିଁକି ଡାକୁଚ ?
ପ: ବୋ- [ନିଦରୁ ଉଠି] ଉଁ ? ପଦ୍ମା ଶୋଇଚି, ନାଁ ? ଓଃ !
ପ: ପିତା- କଅଣ ! କାହିଁକି ଏମିତି ବ୍ୟସ୍ତ ହେଉଚ ? କଅଣ ହେଲା ?
ପ: ବୋ- ଓଃ, ପଦ୍ମା ଘରେ ଶୋଇଚି ତେବେ, ନାଁ ?
ପ: ପିତା- ଭୋରଟାରୁ ଆଉ କୁଆଡ଼େ ଯାଆନ୍ତା ସେ ?
ପ: ବୋ- ନାଃ, ସେ ଶୋଇଚି, ଶୋଉ । ମୁଁ ଗୋଟେ କଅଣ ସ୍ୱପ୍ନ ଦେଖିଲି ଯେ, ପଦ୍ମା ମୋର ଦେବଦାସୀ ହେଇଚି ।
ପ: ପିତା- ତା’ ପରେ (ଗମ୍ଭୀର ଭାବେ)
ପ: ବୋ- ପଦ୍ମା ବଡ଼ଦେଉଳରେ ଦେବଦାସୀ ହେଇ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ ଫୁଲମାଳ ପିନ୍ଧେଇ ଦଉଚି ।
ପ: ପିତା- ତା’ ପରେ-
ପ: ବୋ- ନିଦଟା ଚାଉଁକରି ଭାଙ୍ଗିଗଲା ।
ପ: ପିତା- ତା’ ପରେ ?-
ପ: ବୋ- ଓହୋ ! ଦିହ ମୁଣ୍ଡ ମୋର ଝାଇଁ ମାରି ଯାଉଚି ।
ପ: ପିତା- ହଁ, ତା’ପରେ-
ପ: ବୋ- ତା’ପରେ ନିଦଟା ଭାଙ୍ଗିଗଲା ।
ପ: ପିତା- ତା’ପରେ ?-
ପ: ବୋ- ଆଉ ତା’ପରେ କଅଣ ? ଦେଖିଲି ତ ଗୋଟେ ଏମିତି ଖରାପ ସ୍ୱପ୍ନଟେ, ପଦ୍ମା ମୋର ଦେବଦାସୀ ।
ପ: ପିତା- ତା’ପରେ-
ପ: ବୋ- ତୁମେ ବି ତ କଅଣ ତାପର, ତାପର, ଲଗେଇଚ, ତୁମେ ବି କଅଣ କିଛି ଦେଖିଲ ନାଁ, କଅଣ ? ବାୟାଙ୍କ ପରି ତାପର, ତାପର ଲଗେଇଚ ଯେ !
ପ: ପିତା- ନାଁ, ମୁଁ ଦେଖିନାଇଁ, ଶୁଣିଛି, ବରାବର ଶୁଣୁଛି ।
ପ: ବୋ- କଅଣ ?
ପ: ପିତା- ସେଇ- ଅନେକ ଦିନର କଥା- ପଦ୍ମାର ଜନ୍ମ ନାହିଁ । ବଡ଼ଦେଉଳରେ, ରତ୍ନ ସିଂହାସନ ତଳେ ମୋର ସତ୍ୟ, କନ୍ୟା ହେଲେ- ସେ ହେବ ଦେବଦାସୀ ।
ପ: ବୋ- ନାଁ, ନାଁ, ପଦ୍ମା ମୋର ଦେବଦାସୀ ହବ ନାଇଁ । ମୁଁ କରେଇ ଦେବି ନାଇଁ । (ଉଠି) ନାଁ- ଏଗୁରା ଖାଲି ଦେବତାଙ୍କ ମାୟା- ଦେବକୂଟ । ପଦ୍ମା ! ପଦ୍ମା !
(ଦଉଡ଼ି ଚାଲିଗଲେ)
ପଦ୍ମା ପିତା- (ବାଧା ଦେବାକୁ ପଛେ ପଛେ ଯାଇ) ନାଁ, ନାଁ, ପଦ୍ମା ବୋଉ ! ଡାକନାଇଁ ତାକୁ ଡାକନାଇଁ, ପଦ୍ମା ଦେବତାର ଆଶୀର୍ବାଦ, ପଦ୍ମା ଦେବଦାସୀ । ନାଁ, ନାଁ, ଡାକନାଇଁ ତାକୁ, ଶୋଉ ସେ, ଶୋଉ ।
ଦୈବବାଣୀ- ଦେବ ଶର୍ମ୍ମା ! ଶପଥ ସ୍ମରଣ ନାହିଁ ?
ପଦ୍ମା ପିତା- ହଁ, ହଁ, ଦୈବବାଣୀ । ଶପଥ ! କନ୍ୟାହେଲେ ସେ ହେବ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ଚରଣର ନିବେଦିତା ଫୁଲ । ଦେବଦାସୀ, ଦେବଦାସୀ ! ଶକ୍ତି ! ଶକ୍ତି ଦିଅ ଜଗନ୍ନାଥ !
(ହାତଯୋଡ଼ି କହି କହି ଚାଲିଲେ)
[କୁଟୀର]
(କେନ୍ଦୁଲି ଗ୍ରାମ- ଜୟଦେବଙ୍କ କୁଟୀର ଖୋଲା ରହିଛି, ଭିତରୁ ରାଧାମାଧବଙ୍କର ବିଗ୍ରହ ପରିଦୃଶ୍ୟମାନ । ସମ୍ମୁଖରେ ଗୋଟିଏ ଗଛମୂଳରେ ଗୋଟିଏ ଛୋଟ ଚାନ୍ଦିନୀ ଉପରେ ସମାସୀନ ଜୟଦେବ, ଘରଭିତରୁ ଶୁଭୁଥିଲା ପରାଶର କଣ୍ଠର ସଙ୍ଗୀତ, ଜୟଦେବ ଗଛ ଉପରକୁ ଚାହିଁ ବସିଛନ୍ତି । ଆଖିରେ ଲୁହ ପୂରି ରହିଛି ।)
ପରାଶର- [ଗୀତ] ବନ୍ଦେ ନିତି
ନିରଦ ଚରଣ [ବନ୍ଦେ ନିତି]
ତାରା କୋଟି- କୋଟି ଶଶୀ, ତପନ ।
ପୂଜେ ଫୁଲ ଗନ୍ଧେ ସୁବାସ ଚୋରା,
ଗୁଣୁ ଗୀତି ଗାଏ ଗୁଞ୍ଜି ଭ୍ରମରା,
ବିକାଶେ ସୁଷମା ଗିରି ନଦୀ ବନ ।
[ପରାଶର ଗୀତ ବନ୍ଦ କରି ଆରତି କଲେ ଘଣ୍ଟି ବଜାଇ, ଆରତିର ବଳିତା ଲିଭାଇ ଜୟଦେବଙ୍କ ପାଖକୁ ଆସି ଦେଖିଲେ- ଜୟଦେବ ସଂଜ୍ଞାଶୂନ୍ୟ ଭଳି ବସିଛନ୍ତି- ଡାକିଲେ]- ଜୟଦେବ !
[ଜୟଦେବ ଶୁଣି ପାରିଲେ ନାହିଁ]
ପରା- ଜୟଦେବ ! ଆରତିର-
ଜୟ- (ଜ୍ଞାନ ଲାଭ କରି ଉଠିଲା ପରି) ଓଃ ଆରତି । (ଆଘ୍ରାଣ କଲେ) ଆରତି ସାରିଲ ?
ପରା- [ଜୟଦେବଙ୍କୁ ଖାଲି ଚାହିଁ ରହିଲେ]
ଜୟ- ମହାପାପୀ ! ରାଧାମାଧବଙ୍କର ଆରତି ଦର୍ଶନ କଲି ନାହିଁ ଆଜି ମୁଁ ।
ପରା- [ଜୟଦେବଙ୍କର ଗୋଟିଏ କାନ୍ଧରେ ହାତପକାଇ] ଜୟଦେବ !
ଜୟ- ଭାଇ ! [ଚାହିଁଲେ ପରାଶରଙ୍କୁ]
ପରା- ଆଖି ଲୁହ ଛଳ ଛଳ କାହିଁକି ?
ଜୟ- (ଦୁଃଖର ହସ ହସି) ଓଃ ନା, ସେ କିଛି ନୁହେଁ [ଆଖି ପୋଛି ପକାଇ]
ପରା- ସମ୍ମୁଖରେ ରାଧାମାଧବ ।
ଜୟ- ଦୁର୍ବଳତା, ଦଣ୍ଡକର ଦୁର୍ବଳତା ସେ ମୋର ।
ପରା- ଦୁର୍ବଳତା, ତୁମର ? ଜୟଦେବ !
ଜୟ- (ଠାରି ଦୂରକୁ ଦେଖାଇ) ଦେଖୁଚ ପରାଶର !
ପରା- ପକ୍ଷୀଟିଏ, ଶାବକକୁ ଆଧାର ଦେଉଛି ।
ଜୟ- କିନ୍ତୁ ପ୍ରତିଦାନରେ ? ଶାବକଠାରୁ ସେ କିଛି-
ପରା- ଏ ଦୁର୍ବଳତା ତୁମକୁ ସାଜେ ନାହିଁ ଜୟଦେବ !
ଜୟ- କେତେ କଷ୍ଟରେ ଆଧାର ସଂଗ୍ରହ କରି, ଚଞ୍ଚୁ ମୁନରେ ନେଇ ଆସିଛି ମାଆ ପକ୍ଷୀଟି ଛୁଆ ଲାଗି ତାର; କିନ୍ତୁ-
ପରା- ଆଘାତ ଏ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭୁଲି ପାରିନାହଁ ତୁମେ, ଜୟଦେବ !
ଜୟ- ପରାଶର ! ବୋଉ, ତାଙ୍କ ପଛେ ପଛେ ନନାଙ୍କୁ ହରାଇ ମୋର ଯେମିତି ଗୋଟାଏ ତିକ୍ତ ଅନୁଭୂତି ଆସିଛି, ଏ ସଂସାର ପ୍ରତି । କିଏ କାହାର ପୁତ୍ର ? କାହିଁକି ? କାହିଁକି ? କାହିଁକି ଏ ବନ୍ଧନ ? ଏଇଆ ନାଁ ସଂସାର ! ମାୟା ! ଖାଲି ଗୋଟାଏ ମୋହ !
ପରା- ଏସବୁ କଅଣ ଭାବୁଚ ତୁମେ ଆଜି ଜୟଦେବ ? ତେଣେ ରାଧାମାଧବଙ୍କ ସେବାପୂଜାରେ ବିଘ୍ନ ଘଟୁଚି । ମନେ ପଡ଼ୁନାହିଁ ?
ଜୟ- ପରାଶର ! ହଁ, ଭୁଲ କରିଚି ମୁଁ । (ଉଠି) ଆରତି ସରିଚି, ନାଁ ? ବେଶ୍ କରିଚ । ତୁମ ପରି ବନ୍ଧୁ ନଥିଲେ ବୋଧହୁଏ-
ପରା- ଚାଲ ଠାକୁରଙ୍କର ନୀତି-
ଜୟ- କିନ୍ତୁ ପରାଶର ! ମୁଁ ବୋଧହୁଏ-
ପରା- କଅଣ କହୁଚ ? କହୁ କହୁ ରହିଗଲେ ଯେ-
ଜୟ- ମୁଁ ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ରକୁ ଯିବି ।
ପରା- ଭଲ କଥା, ମୁଁ ତୁମର ଅନୁଗାମୀ ହେବି ।
ଜୟ- ତୁମେ ? ନାଁ, ନାଁ, ଘରେ ପତ୍ନୀ, ତୁମେ ଆସ ନାଇଁ ମୋ ସଙ୍ଗରେ ପରାଶର !
ପରା- ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ରରେ ତାହେଲେ କେବଳ ଅବିବାହତିମାନେ ବୋଧହୁଏ ଥାଆନ୍ତି ?
ଜୟ- ନାଁ, ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ଚରଣରେ ପ୍ରଣତିର ଅଧିକାର ସମସ୍ତଙ୍କର ।
ପରା- ହଁ, ତେଣୁ ତ ସେ ଜଗତର ନାଥ- ଜଗନ୍ନାଥ ।
ଜୟ- ହଁ; କିନ୍ତୁ-
ପରା- କିନ୍ତୁ କଅଣ ?
ଜୟ- ତଥାପି-
ପରା- କିନ୍ତୁ, ତଥାପି- ଏ ସବୁର ସ୍ଥାନ ସେଠି ଆଦୌ ନାହିଁ ଜୟଦେବ ! ତୁମେ ରାଧାମାଧବଙ୍କୁ ଏଠାରୁ ନେଇ ଚାଲିଗଲେ, ମୁଁ ମଧ୍ୟ ତୁମର ସଙ୍ଗୀ ହେବି ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ରକୁ ।
ଜୟ- ମୁଁ ଗୃହହୀନ, କୁଟୁମ୍ବହୀନ, ସନ୍ନ୍ୟାସୀ, ଭୁଲିଯାଅ ନାହିଁ ପରାଶର !
ପରା- ଜ୍ୱଳନ୍ତ ଜୀବନ୍ତ ସତ୍ୟଠାରୁ ଏହା ତ ଆହୁରି ଅପାସୋରା, ମୁଁ ଭୁଲିନାହିଁ କି ଭୁଲୁନାହିଁ । ବେଶ୍, ସେ ବିଚାର ପରେ । (ନେପଥ୍ୟେ କୀର୍ତ୍ତନ ଶବ୍ଦ) ଏଇ ଶୁଣ, ଲୋକେ ଦର୍ଶନକୁ ଆସୁଛନ୍ତି; ଦୁର୍ବଳତା ଛାଡ଼ ଜୟଦେବ ! ଆସ, ଆଗେ ଦିଅଁଙ୍କ ନୀତି ବଢ଼ାଅ ।
ଜୟ- ଓଃ, ଭୁଲି ଯାଇଥିଲି ମୁଁ । ବନ୍ଧୁ ତୁମେ, ଭ୍ରମ ପ୍ରମାଦରୁ ରକ୍ଷା କରିବ ମୋତେ । ଚାଲ- (ମନ୍ଦିର ଆଡ଼କୁ ଗଲେ)
(କେନ୍ଦୁଲି ଗାଆଁ ଦାଣ୍ଡ)
(ପରାଶର ପତ୍ନୀ ରୋହିଣୀ ଓ ଦୁଇ ଜଣ ଗ୍ରାମ ସ୍ତ୍ରୀଲୋକ କଥାବାର୍ତ୍ତା ଆସୁଥିଲେ)
ସରଯୁ- ଓ, ସେଇଥିକି ! ମୁଁ ବୋଇଲିକି ନୂଆବୋହୂର ତ କୋଉ ଦିନ ମଠ ହୁଅ ନାହିଁ ଏମିତି !
ରୋହିଣୀ- ଭଲା କହୁଚୁ, ସଂସାରେ କଅଣ ଘର କରି ଲୋକେ ନାହାନ୍ତି ? ଦିନ ଓଳିକର କଥା ତ ନୁହେଁ ।
ସରଯୁ- ଆଉ କଅଣ ମ ! ଜଇ ଭାଇନା କଥା କହିଲୁ ଯେ, ତାର ତିନି କୁଳକୁ ପାଣି ଦବାକୁ କେହି ବୋଇଲେ କେହି ନାଇଁ, ସେ ଏବେ ବସିଚି ବାଆଜୀ ହବ । ପରଶୁ ଭାଇନାର ନାହିଁ କଅଣ ? ସେ ପରା ଗିରସ୍ତି ଘର । ଦାଣ୍ଡମୁଣ୍ଡରେ ଏତେ ବୁଲିବାକୁ ମନ ତ ଥେଲା, ରୋହିଣୀ ଭାଉଜଟାର ହାତ ଧରି ଏତେ ହୀନିଅବସ୍ଥା କରିବା ଲାଭ କଅଣ ? ଏ କଅଣ ବାଆଜୀ ହବ !
ବିମଳ- ବାଆଜୀ ? କିଏ ପରାଶର ଭାଇନା ? ଭାଉଜ ମୋର ରାଗିଲେ ରାଗୁ ପଛେ, ମୁଁ ସତଟି କହିବି । କହିବି କିଲୋ ଭାଉଜ ?
ରୋହିଣୀ- ମଲା, କହୁନୁ ।
ବିମଳା- (ହସି) ମୋ ଭାଇନା ମନକୁ ତୁ ପାଇନଉଁ କି କଅଣ !
ରୋହିଣୀ- ଭଲ ହେଲା, ମନକୁ ନ ଆସିଲେ ଆଉ ଗୋଟେ ଘରକୁ ଆଣି ଦଉନୁ ତୁ, କିଏ ତତେ ଏବେ ମନାକଲା ? ନଇଲେ ନିଜେ ରହ ।
ବିମଳା- ଧୁତ୍, ମୁହଁରେ କଅଣ ତୋର ବାଡ଼ ବତା ନାଇଁ ? ମୋର ପରା ସେ ଭାଇନା ଲୋ !
ସରଯୁ- ନାଇଁ, ତା କଥା ଦେଖ, ଦିନରାତି କଅଣ ଯେ ସେଇ ନଈକୂଳେ ଦିହେଁ ବସି- ସେଇ ଜୟା ଭାଇନାଟା ସାଙ୍ଗରେ ମ ! - ଟୁପୁର ଟାପୁର; ଫୁସୁରୁ ଫାସର ହଉଥେବେ ଯେ !
ବିମଳା- କିଏ ଜାଣେ ଲୋ ମାଆ ! ତାଙ୍କମାନଙ୍କ ପେଟ ଭିତର କଥା । ତୁ ଟିକିଏ ଭାଉଜ ! ଭାଇନା ଉପରେ ଆଉ କାଉଁ କାଉଁ ହବୁ ନାଇଁ ।
ରୋହିଣୀ- ହେଲେ ସେଇଠୁ ? ଦିହ ଚିଡ଼ିଲେ- ‘‘ହାଣ୍ଡି ଭାଙ୍ଗିଲେ ଖପରା- ନାଁ ମନ ଭାଙ୍ଗିଲେ ଛୋପରା।’’
ବିମଳା- ହଁ ଯେ, କାଳେ କେତେବେଳେ କୋଉ କଥା ଥାଏ । ନାଇଁ ନାଇଁ ମନିଷର ମନ ତ !
ରୋହିଣୀ- ଓଃ, ଯୋଉ ତ ମନିଷ ! ସେଥିରେ ପୁଣି ମନ ! ଭାତ ବାଢ଼ି ଚାରି ଥର ଘର ବାହାର ହେଲି ଯେ ! କାଇଁ ଦେଖାଅଛି ମରଦର-
ସରଯୁ- ସକାଳେ ତ ନଈକୂଳେ ଦେଖିଥିଲି । ଆଉ କଅଣ ସେତିକି ବେଳୁ ଆସିନାଇଁ ଘରକୁ ?
ରୋହିଣୀ- କାଇଁ ? ଭାତ ତୁଉଣ ସାତ ଶୀତଳ ହେଇ ରହିଲାଣି ପରା ! ଭାତ ଯାହାକୁ ଗୋଇଠା ମାରିବ ?-
ବିମଳା- ଆଲୋ, ଭାତ ପଛେ ଗୋଇଠା ମାରୁ, ଭାଉଜ ନମାରୁ; ଭାଇନା ଯେବେ ପୁଣି ବାଆଜୀ ହୋଇଯିବ !
ରୋହିଣୀ- ହେଲେ ଏବେ, କିଏ ସାଙ୍ଗରେ ଗୋଡ଼େଇ ଯିବ ପରା । ବାଆଜୀ ହବ !
ସରଯୁ- ଯା, ଯା, ଦେଖ, ଆସିବେଣି ଅବା, ଏଠି ଦାଣ୍ଡଟାରେ ଠିଆ ହେଇ-
ବିମଳା- ଚା ଲୋ ଭାଉଜ, ତୋର ତ ଆଗେ ପେଟ ପୋଡ଼ି ଯିବଣିକି କଅଣ ! କଂସେ ଗିଳିକିରି ଥିଇରି ହେଇ ଶୁଅ ଯା ! ଭାଇନା ଯେତେବେଳକୁ ଆସିବେ, ଆସୁ ଥାଆନ୍ତୁ ମ ! ଚାଲ, ଲାଜ ମାଡ଼ୁଚି ଯେବେ, ମୁଁ ପଛେ ବାଢ଼ି ଦେବି ।
(ରୋହିଣୀର କାନି ଟାଣି ନେଇ ଚାଲିଲା ଭିତରକୁ)
(ସମସ୍ତେ ଚାଲିଗଲେ)
[ଶ୍ରୀନବର- ପୁରୀ, ଦେବାର୍ଚ୍ଚନା ମଣ୍ଡପ, ଛତିଶା ନିଯୋଗ ଖଟଣୀ ଅପେକ୍ଷା କରିଛନ୍ତି ଗଜପତିଙ୍କ ଆଗମନ] ।
ବଡ଼ପଣ୍ଡା- ହଇହୋ ! ଆଚମ୍ବିତ ସ୍ୱପ୍ନ ! ରାତି ପାହା ପାହା ହେଇ ଆସୁଛି । ଜଗନ୍ନାଥେ ସପନରେ ବିଜେ କରି ପ୍ରତକ୍ଷ୍ୟରେ ମୋତେ ଯେମିତି କହୁଛନ୍ତି-
ମହାଶୁଆର- ଆସିଥିବେ, ଆସିଥିବେ, ସେମିତି ଜଣେ କିଏ ଭଗତ ନ ହୋଇଥିଲେ ଦିଅଁ ସପନେଇଁବା କି ପାଖର କଥା ? କଅଣ ନାଆଁଟା କହିଲଟି ?
ବ: ପଣ୍ଡା- ରହିଥା, ରହିଥା ଦେଖୁଛି ! ପାସୋର ଯିବ ବୋଲି ଚଟପଟ ଉଠି, ଆଗେ ଝିଅକୁ କହି ଦେଲି, ଆଲୋ କିଶୋରୀ, ଟିପି ଦେଇ ଥିବୁଟି ଟିକିଏ ଏଇ ନାଆଁଟା । ସତକୁ ସତ ପାସୋରି ଦେଲିଣି । କହୁଛି, କାନିରେ ବାନ୍ଧିଛି ତାକୁ ହେ । (କାନି ଫିଟାଇ, ଲେଖା ପଢ଼ି) ହେଇଟି, ଦେବଶର୍ମ୍ମା ।
ମହା:- ତୁରନ୍ତ ଏ କଥା ଛାମୁରେ ଏତଲା କର ।
ବ: ପଣ୍ଡା- ଦେବାର୍ଚ୍ଚନ ବଢ଼ୁ ।
ଛାମୁ ଖୁଣ୍ଟିଆ-
(ଦୁଇଟି ବେତ ବଜାଇ ବଜାଇ କହି କହି ଆସୁଛି-)
ଯା ଆଡ଼ିଆ, ଛାମୁ ଛାଡ଼, ଛାମୁ ଛାଡ଼, ଛାମୁ ଛାଡ଼ ।
ବ: ପଣ୍ଡା- ଛାମୁରୁ ବିଜେ ହେଉଛନ୍ତି । ଆରେ କାହାଳିଆ- (କାହାଳିଆ କାହାଳି ଫୁଙ୍କିଲେ, ତେଲଙ୍ଗି ବାଜା ବାଜି ଉଠିଲା)
ଭାଟ- (ରାଜ ପ୍ରଶସ୍ତି ଗାଇଲା)
ଗୌଡ଼ବାଡ଼ କର୍ଣ୍ଣାଟ ଜିତେ ଧରା କରେ ଚଉଚିର
ଗଙ୍ଗା ସେ ଗୋଦାବରୀ ମାରେ ଜୟ ଜୟ କଳିଙ୍ଗ ବୀର,
ମାନୋଦ୍ଧାରଣ ଶରଣପଞ୍ଜର ମାନଧାତା
ବୈରିଗଞ୍ଜନ, ଶିଷ୍ଟପାଳନ, ଦୁଷ୍ଟ ପରତାପ ଦାତା ।
ଜୟ ତୁ ଜୟ ତୁ ବୀର ଶ୍ରୀ ଗଜପତି ଗୋଡ଼େଶ୍ୱର
ନବକୋଟି କର୍ଣ୍ଣାଟୋତ୍କଳ ପ୍ରତାପ ବୀରବର
ଶ୍ରୀ ଶ୍ରୀ ଶ୍ରୀ କଳିଙ୍ଗକୁଳବର୍ଗାଧୀଶ୍ୱରାୟ ଭୋ ଜୟ ।
(କାହାଳି ବାଜି ଉଠିଲା)
[ଗଜପତି ମଣ୍ଡପରେ ଦର୍ଶନ ଦେଲେ ।
ଜ୍ୟୋତିଷ ମଙ୍ଗଳ ପଢ଼ିଲେ]
ଜ୍ୟୋତିଷ- ମଙ୍ଗଳଂ ଭଗବାନ୍ ବିଷ୍ଣୋର୍ମଙ୍ଗଳଂ ମଧୁସୂଦନଂ ।
ମଙ୍ଗଳଂ ପୁଣ୍ଡରୀକାକ୍ଷଂ ମଙ୍ଗଳଂ ଗରୁଡ଼ଧ୍ୱଜଂ ।
ମାଧବୋ ମାଧବୋ ବାଚି ମାଧବୋ ମାଧବୋ ହରି
ସ୍ମରନ୍ତି ସାଧବା ନିତ୍ୟଂ ସର୍ବ କାର୍ଯ୍ୟେଷୁ ମାଧବ ।
(ଗଜପତି ଦେବାର୍ଚ୍ଚନ ଗୃହ- ପ୍ରବେଶ କଲେ, ସେବା ଦାସୀମାନେ ମଙ୍ଗଳ ଗାଇଲେ । ଶଙ୍ଖ ଓ ଘଣ୍ଟି ବାଜିଲା)
ସେବାଦାସୀମାନେ- (ଗୀତ)
ନଟୀଏ ଗାଇଲେ ଶୁଭେ ମଙ୍ଗଳ ବାଜଣା,
ନାରଦ ରଚିଲେ ଆସି ବୀଣା ଆଳାପନା
ଜୟ ଜୟ ରାମଚନ୍ଦ୍ର,
ରତ୍ନ ସିଂହାସନେ ବିଜେ ଅଯୋଧ୍ୟା ନରେନ୍ଦ୍ର ।।
ପୁରୁଁ ଶୁଭେ ହୁଳହୁଳି ଶଙ୍ଖ ମାଙ୍ଗଳିକ,
ରବିକୁଳ- ରବି ଶିରେ ଦିଏ କେ ତିଳକ
ଜୟ ଜୟ ରାମଚନ୍ଦ୍ର,
ରତ୍ନ ସିଂହାସନେ ବିଜେ ଅଯୋଧ୍ୟା ନରେନ୍ଦ୍ର ।।
ଛା: ଖୁ:- ବଡ଼ପଣ୍ଡା ଆପଣେ ! ଶ୍ରୀମୁଖରୁ ହୁକୁମ ହୋଇଛି, ଆପଣ ଟିକିଏ ରହିବେ, କଅଣ କଥା ଅଛି।
ବଡ଼ପଣ୍ଡା- ହଁ, ମୁଁ ତ ବଳେ ରହନ୍ତି । ମୋର ମଇଧେ ଜଣାଇବାକୁ ଅଛି । (ପୁଣି କାହାଳି ବାଜି ଦେବାର୍ଚ୍ଚନ ଶେଷ ହେଲା । ଗଜପତି ମଣ୍ଡପ ଭିତରୁ ଫେରିଲେ)
ଜ୍ୟୋତିଷ- (ଦିନ ପଞ୍ଜିକା ପାଠ)
ବୀର ଶ୍ରୀ ଗଜପତି ଗୌଡ଼େଶ୍ୱର ନବକୋଟି କର୍ଣ୍ଣାଟୋତ୍କଳ ବର୍ଗେଶ୍ୱର ବୀରଧୀବୀରବର ଶ୍ରୀ ଶ୍ରୀ ଶ୍ରୀ ମହାରାଜ୍ଞଃ ବିଜୟେ ଶୁଭରାଜ୍ୟେ ଅଦ୍ୟ ଆଷାଢ଼ମାସୀ କୃଷ୍ଣପକ୍ଷେ ଅମାବାସ୍ୟାୟାଂ ତିଥୌ ପଣ୍ଡିତବାସରେ ଆର୍ଦ୍ର । ନାମଧେୟ ନକ୍ଷତ୍ରେ ମିଥୁନ ରାଶୌସ୍ଥିତ ଚନ୍ଦ୍ରମସି ତୈତିଳକରଣେ, ଶୁଭଯୋଗେ ଶ୍ରୀ ଶୁଭମସ୍ତୁ ଶ୍ରୀ ଶୁଭମସ୍ତୁ ଶ୍ରୀ ଶୁଭମସ୍ତୁ ।
(ରାଜଗୁରୁ ଆଶୀର୍ବାଦ କଲେ, ବଡ଼ପଣ୍ଡା ଶ୍ରୀ ଜୀଉଙ୍କର ଚରଣ ତୁଳସୀ ଦେଲେ, ଗରାବଡ଼ୁ ପାଣି ଟେକିଦେଲେ, ଶ୍ରୀଅଙ୍ଗ ସାଆନ୍ତ ପୋଛା ବଢ଼ାଇଲେ)
ମହାରାଜା- ବଡ଼ପଣ୍ଡାଏ ।
ବ: ପଣ୍ଡା- ମଣିମା ! (ପାଖକୁ ଘୁଞ୍ଚି, ମୁହଁରେ ହାତଦେଇ)
ମହାରାଜା- ଗୋଟିଏ ଅଦ୍ଭୁତ ସ୍ୱପ୍ନ ପାହାନ୍ତାରୁ ମୁଁ ଦେଖିଲି । ସ୍ୱୟଂ ଜଗନ୍ନାଥ ବିଜେ ହୋଇ ଆଜ୍ଞା ଦେଲେ କି ଦକ୍ଷିଣରୁ ଦେବଶର୍ମ୍ମା ବୋଲି ଜଣେ ଗରିବ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ରକୁ ଆସିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କର ଗୋଟିଏ କନ୍ୟା- ତାଙ୍କ ନାମ ପଦ୍ମାବତୀ । ଦେବଶର୍ମ୍ମା ସତ୍ୟ କରିଥିଲେ, ସେ କନ୍ୟା ଦିଅଁଙ୍କୁ ସମର୍ପଣ କରିବେ । ଏବେ ଦିଅଁଙ୍କ ମନ ଯେ ତାଙ୍କୁ କହ, କେନ୍ଦୁବିଲ୍ୱ ଗ୍ରାମରେ ଜୟଦେବ ପଣ୍ଡିତଙ୍କୁ କନ୍ୟାଙ୍କୁ ଦେଲେ ପ୍ରଭୁ ନିଜେ ପାଇବା ପରି ମଣିବେ । ସେ ଜୟଦେବ ମଧ୍ୟ କୁଆଡ଼େ ଆମ ଏଠାକୁ ଆସିଛନ୍ତି ।
ବଡ଼ପଣ୍ଡା- ଓହୋ ! କାଳିଆର ଅଦ୍ଭୁତ ଲୀଳା, ମଣିମା ! ଏଇ ପାହାନ୍ତାରୁ ଠିକ୍ ସେହି ସପନ ମୁଁ ଦେଖିଛି । ଏହିକ୍ଷଣି ମହାସୁଆରଙ୍କୁ କହୁଥିଲି, ଛାମୁରେ ଜଣା କରିବାକୁ ।
ମହାରାଜା- ଏଣେ ମତେ, ତେଣେ ତୁମକୁ, ଏକା ସ୍ୱପ୍ନ !
ବ: ପଣ୍ଡା- ମଣିମା !
ମହାରାଜା- (ହସି) ଲୀଳାମୟଙ୍କର ଲୀଳା ! ତେବେ ତୁମେ ଝଅଟ ଯାଇଁ ତଲାସ କର, ସେମାନେ କୋଉଠି ଅଛନ୍ତି ।
ବ: ପଣ୍ଡା- ଦିଅଁଙ୍କ ପହଣ୍ଡି ଆଜି । ଏ ଗହଳିରେ ଠାବ କରିବା କି ସହଜ କଥା ମଣିମା ? ତେବେ ଏ କଥା ସତ ଯେ, ସେମାନେ ଦର୍ଶନକୁ ନିଶ୍ଚୟ ଆସିବେ ।
ମହାରାଜ- ଦେଉଳ ଦୁଆରୀମାନଙ୍କୁ କହିଥାଅ, ପଚାରି ପଚାରି ଯାତ୍ରୀଙ୍କି ବୁଝି ପାରିବେ ଅବା । ହଁ, ଦେବଶର୍ମ୍ମା, ଦକ୍ଷିଣିଆ ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଝିଅଟିଏ ପୁଣି ସଙ୍ଗରେ, ବଳେ ଚିହ୍ନା ପଡ଼ିଯିବେ । ବାକି, ଜୟଦେବଙ୍କ କଥା-
ବ: ପଣ୍ଡା- ଶୁଣିଲି କାଲି, ମଣିମା ଚନ୍ନଲାଗି ବେଳେ କିଏ ଦି’ଜଣ ଆସି ବଡ଼ ଦେଉଳରେ ଶ୍ଲୋକ ପଢ଼ୁଥିଲେ । ଭାରି ମିଠା ଗଳା । ବଡ଼ ପଣ୍ଡିତ ବୋଲି ଲୋକେ କହୁଥିଲେ, ସେଇ ହେଇଥିବେ ଅବା ।
ମହାରାଜା- ଆଚ୍ଛା- କେନ୍ଦୁ ବିଳ୍ୱଟା କେଉଁଠି ?
ବ: ପଣ୍ଡା- ବେଶି ବାଟ ନୁହେଁ ମଣିମା ! ବାଲିଅନ୍ତା ଚକଡ଼ାରେ । କେନ୍ଦୁବିଲ୍ୱକୁ ଆମ ଲୋକୈକ କଥାରେ କେନ୍ଦୁବିଲି ବୋଲି କହନ୍ତି । ଥୋକେ କେନ୍ଦୁଲି କହନ୍ତି- ଯେ ସେଇଟା ଗାଉଁଲୀ କଥା ।
ଜ୍ୟୋତିଷ- ହଁ, କେନ୍ଦୁବିଲ୍ୱ ବୋଲି ଏଡ଼େ ନାଆଁଟେ କିଏ କହୁଚି ? ହଉ ହଉ କେନ୍ଦୁଲି ହେଲା । ସେଠଉ ତ କାପେଡ଼ି ମହାଜନ ସବୁ ବିକି ଆଣନ୍ତି କେନ୍ଦୁଲି କସ୍ତା ଯେ, ବାଲିଘାଇ ବାଟେ ଆସନ୍ତି ବୋଲି କହନ୍ତି ।
ବ: ପ:- ହଁ ।
ଜ୍ୟୋତିଷ- ମୁଁ ସେଠା ଦେଖିଛି ମହାରାଜା ! ଗତ ସନ ଅକ୍ଷିତୃତୀୟା ଦିନ ଘରୁ ପିଲାଏ ବାହାରିଲେ ତ୍ରିବେଣୀ ସ୍ନାହାନକୁ ଯେ-
ମହାରାଜ- ଆଃ, ତୁନି ହୁଅ, ତ୍ରିବେଣୀ ସଙ୍ଗେ ସେ ଗାଆଁର କଅଣ ଅଛି ହେ ? ମୁଁ କେନ୍ଦୁ ବିଲ୍ୱ-ଏଇ ଯାହାକୁ ତୁମେ କେନ୍ଦୁଲି ବୋଲି କହୁଚ-
ବ: ପ:- ହଁ, ମଣିମା ! କେନ୍ଦୁଲି ଶାସନ ସୁଜାନଗର ପାଟଣା-
ମହାରାଜା- ପୁଣି ସୁଜାନଗର ଗୋଟାଏ କଅଣ ?
ବ: ପ:- ତାକୋଇ କହନ୍ତି ମଣିମା !
ଜ୍ୟୋତିଷ- ମହାର୍ଜା ! ମୁଁ ତା’ରି କଥା କହୁଚି । ସେଇ କେନ୍ଦୁଲି ଗାଆଁର ଦୁଇପାଖରେ ପ୍ରାଚୀ ଆଉ କୁଶଭଦ୍ରା ନଈ, ଗାଆଁଠୁ ଡାକେବାଟ ହେବ- ସେଇଠି ତ୍ରିବେଣୀ ତୀର୍ଥ । ଅକ୍ଷୟତୃତୀୟାଦିନ ସେଠି ବୁଡ଼ ପଡ଼େ । ଆମେ ତ ମଣିମା ! ଗରିବ ମୁଣ୍ଡ । ଗଙ୍ଗାସ୍ନାହାନକୁ ଯିବୁଁ ଏ ଭାଗ୍ୟ କାଇଁ ?
ମହାରାଜା- ଏଇଟା କ’ଣ ଗଙ୍ଗା ?
ଜ୍ୟୋତିଷ- ପଦ୍ମପୁରାଣରେ କହିଛନ୍ତି, ଅକ୍ଷୟ ତୃତୀୟା ଦିନ ତ୍ରିବେଣୀରେ ଗଙ୍ଗା ଆବିର୍ଭୂତ ହୁଅନ୍ତି । ସେଦିନ ସେଠି ସ୍ନାହାନକଲେ ଗଙ୍ଗାସ୍ନାନ ଫଳ ।
ବ: ପ:- ହଁ, ମଣିମା ! ଗଙ୍ଗାମାଧବ ସମ୍ୱାଦରେ ମଧ୍ୟ ଏକଥା ଲେଖାଅଛି ।
ମ: ରା:- ଜୟଦେବଙ୍କ ଘର ତେବେ ସେଇଠି ? ନାଁ ?
ମହାଶୁଆର- ମୁଁ ଶୁଣିଛି ମଣିମା ! ଆମ ବାଲିସାଇ ମୁଣ୍ଡେ ଦୁଇ ଜଣ କିଏ ଆସି ବଉଳ ମୂଳେ ଟୁଙ୍ଗିରେ ଅଛନ୍ତି । ସବୁବେଳେ ତାଙ୍କର ଲେଖା, ପଢ଼ା, ଶ୍ଲୋକ, ଗୀତ ଚାଲିଛି । ସେ ତ ଆଉ ନୁହନ୍ତି ?
ବ: ପ:- ଶ୍ରୀଗୁଣ୍ଡିଚା ବେଳ, କେତେ ଏବେ କୁଆଡ଼ୁ ଯାତ୍ରୀ ଆସୁଛନ୍ତି, କିଏ ଖବର ରଖିଚି ?
ମହାରାଜ- ତଲାସ କର, ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ଆଜ୍ଞା, ନିଶ୍ଚେଁ ଠାବ ହୋଇଯିବ ।
ବ: ପ:- ହଉ ମଣିମା ! ନରରକୁ ବିଜେ ହୁଅନ୍ତୁ । ମୁଁ ତଲାସ ନେଇ ଜଣା କରିବି ।
ମହାରାଜା- ସଞ୍ଜ ଆଗରୁ ଆଜି ଯେମିତି ବାତିନି ମଳିବ ।
(ଭିତରକୁ ବାହାରିଲେ)
କାହାଳିଆ- (କାହାଳି ଫୁଙ୍କିଲା)
ଛାମୁଦୁଆରୀ- (ଯୋଡ଼ିବେତ ବଜାଇ ଆଗେ ଆଗେ ଚାଲିଲା ଛାମୁଛାଡ଼, ଛାମୁଛାଡ଼, ଛାମୁଛାଡ଼ କହି ।)
[ପୁରୀର ଗଳି ରାସ୍ତା- ଜୟଦେବଙ୍କ କୁଟୀର ସମ୍ମୁଖ । ଦେବଶର୍ମା ଓ ପଦ୍ମାବତୀ । ପଦ୍ମାବତୀଙ୍କ ହାତରେ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ଆଜ୍ଞାମାଳ ।]
ପଦ୍ମା- ନନା ! କୋଉଠିକି ଯିବା ? ଆଉ କେତେ ବାଟ ?
ଦେବ- କେମିତି କହିବି ମାଆ ! ପୁରୀ ସହର ଏ, ଦିଅଁ କହିଲେ, ଜୟଦେବ ପୁରସ୍ତମରେ ଅଛନ୍ତି, ଖୋଜୁଛି ତ ଦେଖାଯାଉ !
ବଡ଼ପଣ୍ଡା- (ପଛରୁ ଆସି) ହଇୟେ ଅବଧାନ ! ଆପଣଙ୍କ ନିବାସ କୋଉଠି କି ?
ଦେବ- ବହୁତ ଦୂର, ଦକ୍ଷିଣ ।
ବ: ପ:- ଆପଣଙ୍କର ଏଇଟି କ’ଣ ଝିଅ ?
ଦେବ- ହଁ, କାହିଁକି ପଚାରିବା ହେଲେ ?
ବ: ପ:- ହଁ ପଚାରିଲି !
ଦେବ- କିଛି କାର୍ଯ୍ୟ ଥିଲା ?
ବ: ପ:- ଆପଣଙ୍କ ନାଆଁ କ’ଣ ଦେବଶର୍ମ୍ମା ?
ଦେବ- ସବୁ ଜାଣିଲା ପରି କଥା କହିଲ ଗୋସେଇଁ !
ବଡ଼- ଏ ଝିଅଟି ନାଆଁ ପଦ୍ମାବତୀ ତ ?
ଦେବ- ମହାପୁରୁ କି, ଆପଣ, ମୁଁ ତ ଚିହ୍ନିପାରୁ ନାଇଁ । ପୁରସ୍ତମ ୟେ, ଏଠି ସମସ୍ତେ ଦେବତା ! (ପାଦଛୁଇଁବାକୁ ଉଦ୍ୟତ)
ବଡ଼- ଆହା-ହା, ୟେ କଅଣ କରୁଛନ୍ତି ? ପରମଭକ୍ତ ଆପଣ, ମୋତେ ପାପରେ ବୁଡ଼ାନ୍ତୁ ନାହିଁ ଅବଧାନ !
ଦେବ- ଆପଣ କିଏ କହିଲେ ତ ନାଇଁ ?
ବଡ଼- ମୁଁ, ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କର ଜଣେ ସେବକ । ଦେଉଳର ବଡ଼ପଣ୍ଡା । ଆପଣ ଜୟଦେବଙ୍କୁ ଖୋଜୁଛନ୍ତି ତ?
ଦେବ- ଆପଣ ସେ କଥା କେମିତି-
ବଡ଼- ମୁଁ ଜାଣିଛି ।
ଦେବ- ଜୟଦେବ କୋଉଠି ଥାଉଚନ୍ତି, ଜଣାକି ?
(ପରାଶର କବାଟ ଫିଟାଇ ଚାହିଁଲେ)
ବଡ଼- ଜୟଦେବ ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ରକୁ ଆସିଛନ୍ତି ଶୁଣିଲି, ବାକୀ-
ଦେବ- କେହି ତ ହେଲେ କହି ପାରୁ ନାହାନ୍ତି, ଜୟଦେବ କୋଉଠି ଥାଉଚନ୍ତି ।
ପରାଶର- ଆପଣମାନେ କାହାକୁ ଖୋଜୁଛନ୍ତି ?
ବଡ଼- ଆପଣଙ୍କ ନିବାସ ?
ପରା- କେନ୍ଦୁଲି ।
ବଡ଼- ତାହାହେଲେ ତ ଆପଣ ବୋଧହୁଏ ଜୟଦେବଙ୍କୁ-
ପରା- ହଁ, ତାଙ୍କୁ ଜାଣେ । ଏଇ ତାଙ୍କର ବସାଘର ।
ଦେବ- (ହାତଯୋଡ଼ି) ଧନ୍ୟ ଧନ୍ୟ ଜଗନ୍ନାଥ ! ପଦ୍ମା ! ଆ, ମାଆ; ଆ, ତୋର ସ୍ୱାମୀ ଏଇଠି ଅଛନ୍ତି ।
ପରା- ସ୍ୱାମୀ ! କିଏ ?
ବଡ଼- ଆପଣ ଜାଣନ୍ତି ନାହିଁ, ଏଇ କନ୍ୟା ଜୟଦେବଙ୍କ ପତ୍ନୀ ।
ପରା- ଜୟଦେବ ତ ଆଜନ୍ମ ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ, ସନ୍ନ୍ୟାସୀ, ତାଙ୍କର ପତ୍ନୀ ! ଅସମ୍ଭବ କଥା ।
ବଡ଼- ହଁ ଆଜ୍ଞା, ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କର ଆଜ୍ଞା- ଏଇ କନ୍ୟା ଜୟଦେବଙ୍କୁ ବିବାହ କରିବ ।
ପରା- ଆପଣମାନେ କଅଣ ପାଗଳ ହେଲେ ? ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କର ଆଜ୍ଞା ! କଅଣ ଗୁଡ଼ାଏ କହୁଛନ୍ତି ଏ ସବୁ ? କହିଲି ପରା ଜୟଦେବ ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ ।
ଦେବ- କିନ୍ତୁ; ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ଆଦେଶ । ମୁଁ କନ୍ୟାର ପିତା ।
ପରା- ଏ କନ୍ୟା- ସାକ୍ଷାତ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ! ଜୟଦେବ ଦରିଦ୍ର, କି ଅସମ୍ଭବ !
ବଡ଼- ଅସମ୍ଭବ ମଧ୍ୟ ସମ୍ଭବ ହୁଏ ମହାଶୟ ! ଦିଅଁଙ୍କ ଇଚ୍ଛାରେ ।
ପରା- କିନ୍ତୁ ଏ ବିବାହ-
ବଡ଼- ଆପଣ ବୋଧେ ଜାତିକଥା ଭାବୁଚନ୍ତି ? ଏ ମହାଶୟଙ୍କ ନାମ ଦେବଶର୍ମା, ଦାକ୍ଷିଣାତ୍ୟ ବ୍ରାହ୍ମଣ । ଆମ ଓଡ଼ିଶା ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କର ବନ୍ଧୁ ବାନ୍ଧିବା ତ ନୂଆ ନୁହେ ଦକ୍ଷିଣରେ ? ଆଉ ଆଉ ଦେଶ କି ବଙ୍ଗଳା ସାଙ୍ଗରେ ସିନା ଆମର ବନ୍ଧୁ ବାନ୍ଧିବା ଅଚଳ ।
ପରା- ଆଚ୍ଛା, ଆପଣମାନେ ଆଗେ ଭିତରକୁ ଆସନ୍ତୁ ! ଏଠି ବାହାରଟାରେ ଠିଆ ହୋଇ ରହିଲେ ଯେ ! ଆସି ବସନ୍ତୁ, ଜୟଦେବ ସମୁଦ୍ରସ୍ନାନକୁ ଯାଇଚନ୍ତି, ଏଇଲେ ଫେରିବେ ।
ବଡ଼- ଚାଲନ୍ତୁ ମହାଶୟ !
ଦେବ- ଚାଲ ମାଆ ପଦ୍ମା । (ପ୍ରସ୍ଥାନ)
(ପୁରୀ ବଡ଼ଦାଣ୍ଡରେ ଜଣେ ଭିକାରୀ ଗାଇ ଗାଇ ଖଞ୍ଜଣୀ ବଜାଇ ବଜାଇ ଚାଲିଛି)
(ଗୀତ)
ଚକା ନୟନକୁ ଚାହିଁ ଗରିବ ଜଣେ,
ଥକା ହୋଇ ଡକା ପାରି ଗୁହାରି ଭଣେ ।।୦।।
ଦୀନବନ୍ଧୁ ନାମ ହରି ! ବହିଛ ମିଛେ,
ମୋ ପରି ଗରିବ ପରା ଧାଇଁଛି ପଛେ,
ଆଡ଼ ନୟନେ ଥରେ- ଚାହିଁଲେ ଦୁଃଖ ସରେ,
ଦୀନବନ୍ଧୁ ନାମରେ- କଳଙ୍କ ନ ଚାହିଁଲେ
ଜଗବନ୍ଧୁ ହେ ! ଜଗବନ୍ଧୁ ହେ !
ହସିବେ ସିନା ଜଗତେ ବଇରୀ ପଣେ ।୧।
ପତିତପାବନ ବୋଲି ବୋଲାଅ ଯେବେ,
ମୋପରି ପତିତ କାହିଁ ଦେଖିଛ କେବେ ?
ମୋତେ ଯେବେ ହେ ହରି !- ଦେବଟି ପାରିକରି,
ଚରଣ ତଳେ ଦେବ !- ଏ ପାପୀ ଠାବହେବ,
ଜଗବନ୍ଧୁ ହେ ! ଜଗବନ୍ଧୁ ହେ !
ଗଣିବି ତେବେ ମୁଁ ସିନା ଖାମିଦ ପଣେ ।୨।
(ଜୟଦେବଙ୍କ ବସାଘର ଆଗରେ ପଦ୍ମାବତୀ, ଦେବଶର୍ମା ଓ ବଡ଼ପଣ୍ଡା)
ଦେବ- ମାଆ ପଦ୍ମା ! ଜଗନ୍ନାଥ ତୋତେ ଦେଇଥିଲେ, ତୋହର ଭଲ ମନ୍ଦ ବରାଦ ସେଇ କରିବେ । ତୁ ତ ମୋର ନୁହ- ତାଙ୍କରି ଆଦେଶରେ ମୁଁ ତୋତେ ଏଠିକି ନେଇ ଆସିଲି, ତୋର ସ୍ୱାମୀ ତୋତେ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ କୁଣ୍ଠିତ । ତାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ସେଇ ଜଗନ୍ନାଥ କରିବେ । ମୋର ଆଉ ବଳ କଅଣ ? ସ୍ୱାମୀ ଦ୍ୱାର ଛଡ଼ା ସତୀର ଅନ୍ୟ ଗତି ନାହିଁ; ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ଚରଣରେ ନିର୍ଭର କରି ତୋତେ ଏଇଠି ଛାଡ଼ିଦେଇ ଯାଉଛି, ଏଣିକି ତୁ ଜାଣୁ, ତୋର ସ୍ୱାମୀ ଜାଣନ୍ତି- କି ଜଗନ୍ନାଥ ଜାଣନ୍ତି ।
ବଡ଼- ଆଉ ଆମର ବଳ କଅଣ ? ଜୟଦେବ ତ ଏକାବେଳେ ନାରାଜ ହୋଇ, ଆମ୍ଭମାନଙ୍କୁ ନ ତକାଇ-
ଦେବ- ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ଇଚ୍ଛା- ଥା, ମାଆ, ଗଲି (ମୁଣ୍ଡ ଆଉଁଷି) ତୁ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ଚରଣର ନିବେଦିତା ଫୁଲ- ତୁ ବୁଝ୍, ସେ ବୁଝନ୍ତି । ଥାଆ, ମାଆ, ମୋର ଆଉ କଅଣ ବଳ ? (ଏକମୁହାଁ ହୋଇ ଲୁହ ପୋଛି ଚାଲିଗଲେ ବଡ଼ପଣ୍ଡାଙ୍କ ସହିତ) ଆସନ୍ତୁ ଆସନ୍ତୁ ।
(ଦେବଶର୍ମା ଆଉ ଫେରି ଚାହିଁ ନାହାନ୍ତି ପଦ୍ମାବତୀଙ୍କ ଅବସ୍ଥା, ପଦ୍ମାବତୀ ସଜଳ ଆଖିରେ ତାଙ୍କ ଯିବା ବାଟକୁ ଚାହିଁ ରହିଲେ, ଘନ ଘନ ନିଃଶ୍ୱାସ ମାରି ।)
ପରାଶର- (ଭିତରୁ ଆସିଲେ ଅଳ୍ପବେଳ ପରେ, ପଦ୍ମାବତୀଙ୍କୁ ଦେଖି ଚମକିତ ହୋଇ ପଚାରିଲେ) ତୁମେ, ଏକା ! ସେମାନେ- ?
ପଦ୍ମା- ଚାଲିଗଲେ ।
ପରା- ଚାଲିଗଲେ ?
ପଦ୍ମା- ପତି ଚରଣ ବିନା ସ୍ତ୍ରୀର ଆଉ ଗତି କଅଣ ? ସେଇ ତାର ଘର, ସେହି ତାର ଦ୍ୱାର, ସେଇ ତାର କୋଟି ତୀର୍ଥ । ମୁଁ ଆଉ କୁଆଡ଼େ ଯିବି ?
ପରା- କିନ୍ତୁ ଦେବି ! (କଅଣ ଭାବିଲେ)
ଜୟ- (ଫୁଲଡାଲାସହ ଆସିଲେ) ଯାଇନାହଁ ତୁମେ- କି ଅସମ୍ଭବ ! ସେମାନେ କାହାନ୍ତି ପରାଶର ! ୟେ ଏକା ଅଛନ୍ତି ଯେ-
ପରା- ସେମାନେ ଦେବୀଙ୍କୁ ଏକା ଛାଡ଼ିଦେଇ ଚାଲିଗଲେ ।
ଜୟ- ଏ କେମିତି କଥା ?
ପଦ୍ମା- ଦେବ ! ସ୍ୱାମୀ ପଦସେବା ସ୍ତ୍ରୀର ଏକମାତ୍ର ଧର୍ମ- ମୋର ଆଶ୍ରୟ ଆଉ କୋଉଠି ? ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ଆଦେଶ- ଆପଣ ମୋର ସ୍ୱାମୀ- ଦେବତା !
ପରା- ଜୟଦେବ ! ଦେବତାର ଆଦେଶ, ଦେବତାର ଇଚ୍ଛା-
ଜୟ- ୟେ ! ଅସମ୍ଭବ, ୟେ ଅସମ୍ଭବ- ନା- ନା ଜଗନ୍ନାଥ ! ଏ ଅସମ୍ଭବ । (ଆଖିମୁଦି କାନ୍ଦିବାକୁ ଲାଗିଲେ)
ପରାଶର- [ଇତ୍ୟବସରେ ପଦ୍ମାବତୀଙ୍କୁ ଇଙ୍ଗିତ ଦେଲେ ଜୟଦେବଙ୍କ ଗଳାରେ ଫୁଲମାଳ ଦେବାକୁ] ଏହି ମାତ୍ର ଅବସର ଦେବି !
ପଦ୍ମା- [ମାଳଟି ଜୟଦେବଙ୍କ ଗଳାରେ ଦେଲେ ଓ ପାଦତଳେ ପ୍ରଣାମ କଲେ ଶୀଘ୍ର]
ଜୟ- (ଚାହିଁ ଘୁଞ୍ଚିଯାଇ ମାଳା କାଢ଼ୁ କାଢ଼ୁ) ଆଃ ! ୟେ କଅଣ ? ୟେ କଅଣ କଲ ? ଜଗନ୍ନାଥ ! ଜଗନ୍ନାଥ !!! (ଥରି ଥରି ପଡ଼ିଯିବାବେଳେ ପରାଶର ପଛରୁ ଧରିନେଲେ । ହାତ ଛାଡ଼ିଯାଇ ହାରଟି ବେକରେ ରହିଲା)
ପରା- ଜୟଦେବ !
ପଦ୍ମା- (ପଦ ଛାଡ଼ି ଉଠି ଠିଆହେଲେ ଓ ଚାହିଁ ରହିଲେ ସଜଳ ଆଖିରେ)
(କେନ୍ଦୁଲି ଗାଆଁ- ପରାଶରଙ୍କ ଘର)
ରୋହିଣୀ- (ବାହାର ଅଗଣା ଖରକି ସାରୁଥିଲେ, ବିମଳା ଠିଆ ହେଲାଣି ଯେ ନଜର ନାହିଁ ତାଙ୍କର)
ବିମଳା- (ରୋହିଣୀ ଘର ଭିତରକୁ ପଶିଯିବା ବେଳକୁ) କିଲୋ ଭାଉଜ ! ଦୁଆର ଘର ତ କଅଣ ଆଜି ଭାରି ନିଚିପଳ କରି ପକଉଚୁ ? ଭାଇନା ଆସିଛନ୍ତି ବୋଲି କିଲୋ ? ପହଡ଼େ ହେଲା ଆସି ଠିଆ ହେଇଚି ଯେ, ପଦେ କହୁନୁ ଆସ ବୋଲି କି ବସ ବୋଲି ।
ରୋହିଣୀ- ମୋର ନହସ ନାଇଲୋ ବିମଳି ! ତୁ ଏବେ ଆସି ଠିଆ ହେଲୁଣି କେତେବେଳୁ ? ରାଣ ଅଛି ଲୋ ! ଜମା ଆଖି ପଡ଼ି ନ ଥିଲା ।
ବିମଳା- କାହିଁକି ଆଖି ପଡ଼ିବ ଲୋ ? ଆଖିକି ତର କାଇଁ ମୋ ଉପରେ ପଡ଼ିବାକୁ ? ଭାଇନା ପରା-
ରୋହିଣୀ- ଛୋପରିଟାଏ ହେଲୁଣି ତୁ ! ଦାଣ୍ଡଟା ଟି ! କେତେ ଟାପରା କରୁଚୁ ମ, କିଏ ଯେବେ ଶୁଣିବ?
ବିମଳା- ମଲା । ମୁଁ ତ ଶୁଣେଇକରି କହୁଛି । ଆସ ହେ ଗାଆଁ ଲୋକେ ! ଶୁଣ, ପରାଶର ଭାଇନା କାଲି ରାତିରେ ପୁରସ୍ତମରୁ ଆସିଛନ୍ତି ଯେ- ଭାଉଜକୁ ମୋର-
ରୋହିଣୀ- (ଆସି ମୁହଁ ମୁଦିକରି) ଚୁପ୍ ! ଦେବିଟି ଏଇନେ-
ବିମଳା- ଦେ ନାଁ ମ, ସରିଯିବ; ଭାଇନାଙ୍କ ପାଇଁ ଟିକିଏ ରଖିଥା-
ରୋହିଣୀ- ବିମଳି ! ଭାରି ଦୁଷ୍ଟ ତୁ ହେଲୁଣି ଏବେ (ଗାଲ ଟିପିଧରି)
ବିମଳା- ହଁ ମଁ, ଭାଇନା ପୁରସ୍ତମରୁ ଅଇଲେ ଯେ କେତେ କଅଣ ଭଲ ଭଲ ରକମ ଆଣିଥିବେ, ସବୁତକ ତହିଁକି ପେଟରେ ପକେଇଲୁ ? ଏଇଥିରେ ମୁଁ ହେଲି ଦୁଷ୍ଟ, ମହାରଦ କାଇଁଲୋ ?
ରୋହିଣୀ- ଘରକୁ ଅଇଲେ ସିନା-ଆ ।
ବିମଳା- ଆଲୋ, ସରଯୁ ନାନୀ ଆସିବ ବୋଲି କହୁଥିଲା, କେତେ ଘଷିମାଜି ହଉଥାଏ ମ ସେ, ଆସି ନାଇଁ ତ ଏତେବେଳଯାଏ ।
ରୋହିଣୀ- (ଚାହିଁ ନେପଥ୍ୟକୁ) ହେଇଟି ଲୋ ମା, ତୁଣ୍ଡରୁ କଥା ସରିନାଇଁ ଆସିଲାଣି ଇଏ ।
ବିମଳା- ଏତେ ମଠ କଅଣ କଲୁ ମ ?
ସରଯୁ- ବାଟରେ ହାଟ ବସିଚି ଟି ।
ବିମଳା- କି ହାଟ ଲୋ ?
ସରଯୁ- ଏଇ ଆମ ଜୟୀ ଭାଇନା କଥା, ସତେ ସେ ଘର କରିବ, ବୋହୂ ଆଣିବ, କାହା ମନରେ ଏକଥା ଥିଲା ?
ରୋହିଣୀ- ବୋହୂଟି ଆଣିଲାଣି ଏ କଥାଟି ସତ, ଘର କାଇଁ ? ସେଇ କଥାଟି ମିଛ ।
ବିମଳା- ଆଲୋ ! ନ ଥିଲେ ଫେର୍ କରିବେ ନାଁ, ଆଉ କଅଣ, ବୋହୂକୁ ନେଇ ସବୁଦିନେ ତମରି ଘରେ ଥିବେ ?
ସରଯୁ- ଆଲୋ, ବୋହୂଟି କେମିତି ? ସୁନ୍ଦର ନାଁ ?
ରୋହିଣୀ- ନାହିଁ ନ ଥିଲାର ବୋହୂ । ଜଗନ୍ନାଥ ପରା ସପନେଇ କରି ଦେଇଛନ୍ତି । ସୁନା ଫୁଲଟିଏ ସତେ !
ସରଯୁ- ହେଲେ ୟେ ଗାଆଁ କଥା ଆଉ କହନାଁ, କିଏ କହୁଚି ଅଜାତି, କିଏ କହୁଚି ଜୟୀ ଭାଇନା ଏତେଦିନକେ ଗୋଟାଏ କାହାକୁ ଘିନି ପଳାଇ ଆସିଛି । କଅଣ ଶୁଣିବ ?
ବିମଳା- ବୋହୂଟି ତମ ଘରେ ପରା ! ଦେଖନ୍ତେ ନାଇଁ ଟିକିଏ ?
ରୋହିଣୀ- ଚାଲନୁ । ମୁଁ ତାକୁ ଟିପେ ଦାଣ୍ଡକୁ ମୁଣ୍ଡକୁ ଛାଡ଼ି ଦଉନାଇଁ । ଏ ଗାଆଁ କଥା ତ ଜାଣୁ । ତରପରା ବୋହୂ ପିଲାଟାକୁ-
ସରଯୁ- ଚାଲ, ଚାଲ, ଜାତି ହଉ କି ଅଜାତି ହଉ । ଜୟୀ ଭାଇନା ଆଗେ ଘର କଲା ବୋଲି ।
ବିମଳା- (ହସି) ମୋର ତ ଭାଉଜ ହବ ଲୋ ସିଏ !
ସରଯୁ- କେବକୁ ଆଉ ଏଇଟାର ବୁଦ୍ଧିହବ ମ ! ଜୟୀ ଭାଇନା ପରା ତୋ ଭାଇନା ହବ ଲୋ !
ବିମଳା- ହଁ ମ, ସେଇ କଥା- ଆଲୋ ଭାଉଜ ! ସେ ପରା ଦକ୍ଷିଣିଆଣୀ ଲୋ ! ସେଇମିତି ଲୁଗାପଟା ଗହଣାଗାଣ୍ଠି ପିନ୍ଧିଥିବ ତ ?
ରୋହିଣୀ- ମଲା, ତାଙ୍କ ଦେଶର ବେଶ ଯାହା । କହିଚି ପରା,- ଦେଶକେ ଫାଙ୍କ ନଈକେ ବାଙ୍କ ।
ସରଯୁ- ଦକ୍ଷିଣିଆଁ ବାହ୍ମୁଣଟି ସିଏ । ମଲା ଯା, ମୋରି ପିଇସୀ ଏବେ ତା ଶାଶୁଘରକୁ ଯାଇ, ଫେରି, ଆମ ଘରକୁ ଆସିଲା ବେଳେ ତାଙ୍କ ସେଠା ଦକ୍ଷିଣୀ ଶାଢ଼ୀ, ଦକ୍ଷିଣୀ ଗହଣା ପିନ୍ଧିକରି ଆସିଥିଲା । ତାକୁ ତେବେ ତ ଅଜାତି ବୋଲି କହିବା । ଏଇଥିକି ଏବେ କହୁଛନ୍ତି ଜୟୀ ଭାଇନା । ଅଜାତି ହୋଇଗଲା ! ଆମ ଏ ଗାଆଁ ଖଣ୍ଡି ସିନା ସାନଲୋକଙ୍କ ତୁଣ୍ଡ ବଡ଼ ।
ରୋହିଣୀ- କିଏ ମଁ, କିଏ ସେ ସେଇଟା କହୁଛି ଯେ ! ଏଡ଼େ ଜାତିଆ ଟେ ?
ସରଯୁ- ଏଇ ମ, ରାମ ମହାପାତ୍ର ପୁଅ ଶାମିଆ-
ବିମଳା- ହଁ, ସେ କାହିଁକି ନ କହିବ ? ବେଶି ଜାତିଆଟାଏ ନାଁ ?
ରୋହିଣୀ- ବୋହୂର ବାପ, ମାଆ, ସମସ୍ତେ ଅଛନ୍ତି ପରା ! ବାହାଘର ବିଧି ସବୁ ଏଇଠି ହବନାଁ ?
ସରଯୁ- ସତେ ଏବେ ! ସେ ସଭିଏଁ ଫେର୍ କୋଉଠି ଅଛନ୍ତି ?
ରୋହିଣୀ- ଝିଅର ମାଆ ତ ଏଇଠି ଆମ ଘରେ । ଖଣ୍ଡିଏ, ଚାଳିଆ ବାନ୍ଧିଲେ ତ, ଫେର ।
ବିମଳା- ହଁ, ରହନ୍ତୁ କେଇ ଦିନ ଏବେ ଏଇଠି ।
ରୋହିଣୀ- ଆଉ ତୋ ଭାଇନାଙ୍କୁ ସାଙ୍ଗରେ ନେଇ ଜୟୀ ଯାଇଛନ୍ତି ପିପିଲି- କୋଉ ସକାଳୁ ଗଲେଣି ଯେ-
ସରଯୁ- ପିପିଲି ବଜାର ବାଟ କେତେ ଯେ ! ସାଇଁକିନି ଆସିଯିବେ । ତୁ ରନ୍ଧାବଢ଼ା ସାରିଚୁଟି ?
ରୋହିଣୀ- କୋଉଠି ଆଉ ? କିଛି ସରିବାକୁ ନାଇଁ । ବୋହୂଟି ପୁଣି ଏଡ଼େ ଭଲ ଯେ, ମୋଠୁଁ ଚଟୁ ଖଡ଼ିକା ଛଡ଼େଇ ନେଇ, ଖନ୍ଦାଶାଳରେ ।
ବିମଳା- ସତେ କି ମ ? ଏଡ଼େ ଗୁଣ ?
ସରଯୁ- ଚାଲ୍, ଚାଲ୍, ତାକୁ ଆଉ ଖଟାନା । ତୁ ନିଜେ ରନ୍ଧାବଢ଼ା କର । ଯେତେହେଲେ ଆମ କୁଣୁଆଁଟି ସେ ।
ବିମଳା- ମଲା, ଖାଟୁ । ନୂଆ ଭାଉଜ ହାତରୁ ଶାଗ ଖରଡ଼ା ଟିକିଏ ହେଲେ ପାଟିରେ ବାଜିବ ତ । ଏ ଟାଉକୀ ତ ସବୁତକ ପୁରସ୍ତମ ରକମ ତୁଣ୍ଡରେ ପକାଇ ଦେଇଛି, ମୁଁ ଆସିଲା ବେଳକୁ ପରା ପାଟି ଗୋଦରା ଶୁଭୁଥିଲା ଲୋ ସର ନାନି !
ସର- ହଁ, ତତେ ତ ଶୁଭୁଥିବ, ଚାଲ ମ ବୋହୂ ।
ବିମଳା- ସତ ଲୋ, ରାଣ ଅଛି । (ହସିଲା)
ରୋହିଣୀ- ମଲୁନାଇଁ ଲୋ ଛୋପରୀ ! ୟେ ଟୋକୀ ଖଣ୍ଡକ ତ ଖାଲି ଅମରମତା ହଉଚି ! (ଗାଲତୋଡ଼ି ଦେଲା) ।
(କେନ୍ଦୁଲି ଗ୍ରାମ)
(ଜୟଦେବଙ୍କ କୁଟୀର ସମ୍ମୁଖର ଆମ୍ୱତୋଟା- ଆଗରେ ଖଣ୍ଡିଏ ବ୍ୟାସାସନ । ଜୟଦେବ ବସିଥିଲେ, ପାଖରେ ଲେଖନ- ଜୟଦେବ ପରାଶରଙ୍କୁ ପୋଥି ବଢ଼ାଇ ଦେଲେ ।)
ଜୟଦେବ- ପରାଶର !
ପରାଶର- (ପୋଥି ଧରି ପଢ଼ିଲେ)
ମେଘୈ ର୍ମେଦୁର ମମ୍ବରଂ ବନଭୁବଃ ଶ୍ୟାମସ୍ତମାଳଦ୍ରୁମୈ-
ର୍ନକ୍ତଂ ଭୀରୁରୟଂ ତ୍ୱମେବ ତଦିମଂ ରାଧେ ଗୃହଂ ପ୍ରାପୟ ।
ଇତ୍ଥଂ ନନ୍ଦନିଦେଶତଶ୍ଚଳିତୟୋଃ ପ୍ରତ୍ୟଧ୍ୱ କୁଞ୍ଜଦ୍ରୁମଂ
ରାଧାମାଧବୟୋର୍ଜୟନ୍ତି ଯମୁନାକୂଳେ ରହଃ କେଳୟଃ ।
(ପାଠକରି) ସୁନ୍ଦର ! ଜଗବନ୍ଧୁଙ୍କର ଅନୁଗ୍ରହ ଜୟଦେବ ! ଲେଖନୀରୁ ଯେମିତି ଅମୃତ ଝରିଛି, ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ଇଚ୍ଛାରୁ ତମ ମନୋବାଞ୍ଛା ସଫଳ ହେଉ ।
ଜୟଦେବ- ଏଇତ ମାତ୍ର ଆରମ୍ଭ । ସତେ ଏ ପୋଥି ଶେଷହେବ !- ପୁଣି ଥରେ ପୁରୀ ଯାଇ ଶ୍ରୀମାନ୍ ନୀଳାଦ୍ରୀଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କର ଚରଣରେ ନିବେଦନ କରିବି । ଏ ସୌଭାଗ୍ୟ-
ପରାଶର- ସନ୍ଦେହ କରନାହିଁ କବି ! ପ୍ରଭୁ ତମର ଇଚ୍ଛା ପୂରଣ କରିବେ । କି ସୁନ୍ଦର ରଚନା-
(ମେଘୈ ର୍ମେଦୁର ମମ୍ୱରଂ ଇତ୍ୟାଦି ପୁଣି ପଢ଼ୁଥିଲେ)
ଜୟ- ପରାଶର ! ଛନ୍ଦଟି ଶାର୍ଦ୍ଦୁଳ ବ୍ରିକ୍ରୀଡ଼ିତ । ଯତି ରଖି ଥରେ ପଢ଼, ତୁମର ଅପୂର୍ବ କଣ୍ଠର ସ୍ୱର ସଂଯୋଗରେ ଜୟଦେବର ରଚନା ସଂଜୀବିତ ହେଉ ।
ପରା- କବିର ଆଦେଶ ଶିରୋଧାର୍ଯ୍ୟ । (ହସି ହସି କହିଲେ)
ଜୟ- ଆଦେଶ ନୁହେଁ ବନ୍ଧୁ ! ଗାୟକପ୍ରବର, ଏ ମୋର ସନିର୍ବନ୍ଧ ଅନୁରୋଧ ସିନା !
ପରା- ନାଁ, ନାଁ, ପରମ ସୌଭାଗ୍ୟ ମୋର, କବି ! ତମର ଏ ଅମୃତ ରଚନା ପ୍ରଥମେ ମୋରି କଣ୍ଠରେ ରୂପ ପାଇବ । ଜୟଦେବଙ୍କ କବିତ୍ୱ ମୂଳରୁ, ଶ୍ରୀଗୀତଗୋବିନ୍ଦ ରଚନା ପ୍ରାରମ୍ଭରୁ, ପରାଶର ପ୍ରଥମ ସୁଯୋଗ ପାଇଛି ତାର ସଦ୍ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ; କିନ୍ତୁ କବି ! ଭ୍ରମପ୍ରମାଦ ତୁମେ ମାର୍ଜନା କରିବ ।
(ସ୍ୱର ସଂଯୋଗରେ ଗାଇଲେ, ଜୟଦେବ ଆଖି ମୁଦି ଶ୍ଳୋକ ଶୁଣିବାକୁ ଲାଗିଲେ । ମଧ୍ୟେ ମଧ୍ୟେ ଦେହ ତାଙ୍କର ଶିହରୀ ଉଠିଲା, ସହସା ବସନ୍ତର ଆବିର୍ଭାବ ହେଲାପରି ଲାଗିଲା, ଅଦୂରବର୍ତ୍ତୀ ଆମ୍ୱତୋଟାର ଗଣ୍ଡିମୂଳେ ଦେଖାଦେଲେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ)
ପରା- ବାଗ୍ଦେବତା ଚରିତ ଚିତ୍ରିତ ଚିତ୍ତ ସଦ୍ମା ।
ପଦ୍ମାବତୀ ଚରଣଚାରଣ ଚକ୍ରବର୍ତ୍ତୀ
ଶ୍ରୀ ବାସୁଦେବ ରତିକେଳିକଥା’ ସମେତ-
ମେତଂ କରୋତି ଜୟଦେବ କବିଃ ପ୍ରବନ୍ଧଃ ।
ଜୟ- (ବିହ୍ୱଳଭାବେ) ପରାଶର ! ପରାଶର ! (ଉଠି) କିଛି ଅନୁଭବ କରୁଛ ? (ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଅନ୍ତର୍ଦ୍ଧାନ ହେଲେ) କିଛି ଅନୁଭବ କଲ ?
ପରାଶର- ହଁ କବି ! ବସନ୍ତର ଗୋଟିଏ ଚିକ୍କଣ ପରଶ ପରି, ଏଇ ତୁମର ଲେଖନୀମୁଖରୁ ଅମୃତ ବର୍ଷଣ । ଏକା ମୁଁ ନୁହେଁ । ଦେଖ, ଦେଖ, ତରୁଲତା ମଧ୍ୟ ସେ ସୁଖରୁ ବଞ୍ଚିତ ନୁହନ୍ତି ।
ଜୟ- ନା, ନା, ପରାଶର ! ଏ କେବଳ ତୁମର କଣ୍ଠସ୍ୱର ।
ପରାଶର- ଅସମ୍ଭବ, ଅସମ୍ଭବ କବି ! ଏଇ ବଣର ତରୁଲତା ତ ମୋ କଣ୍ଠର ଆବାଲ୍ୟ ପରିଚିତ । କଣ୍ଠର ମହତ୍ୱ ନୁହେଁ କବି ! ଭୁଲ ବୁଝୁଛ, ତୁମର ଭ୍ରମ ।
ଜୟ- କିନ୍ତୁ, କିନ୍ତୁ, ପଦ୍ମଗନ୍ଧ ! ନୂପୁର ! ଶୁଭିନାହିଁ ତୁମକୁ ? ଯେମିତି ଏଇ ବନ ଭିତରୁ ଆସି, ସେଇ, ସେଇଠାରେ ତୁମର କଣ୍ଠସ୍ୱର ସହିତ ମିଶିଗଲା, -ଲୀନ ହୋଇଗଲା, ଶୁଣିନାହଁ ତୁମେ ?
ପରା- ନୂପୁର ! ଅସମ୍ଭବ ! ନୂପୁର ଶବ୍ଦ ?
ଜୟ- ହଁ, ହଁ, ପରାଶର ! ନୂପୁର ଶବ୍ଦ । ମୋତେ ଅବିଶ୍ୱାସ କରୁଚ ତୁମେ ? ଶୁଣିଚି ମୁଁ ଏଇ କାନରେ । ଠିକ୍ ଶୁଣିଚି ।
ପରାଶର- କବି ! ଏ ତୁମର ହୁଏତ ଭ୍ରମ । ଉନ୍ମାଦନା ।
ଜୟ- ନା, ନା, ପରାଶର ! ଆସ, ଦେଖ, ଏଇ ନିକଟରେ । ରଖ, ଗୀତ ଗୋବିନ୍ଦ ରଖ । ଆସ ଦେଖ । ଏତେ ଶୀଘ୍ର ଲୁଚିଯାଇ ପାରି ନଥିବ ।
ପରା- (ପୋଥି ରଖି) କିନ୍ତୁ କବି ! ମୁଁ ତ କାହିଁ-
ଜୟ- ଆଃ, ଆସନାଁ , ଚାଲିଯାଇପାରେ କୁଆଡ଼େ, ବେଗେ ବେଗେ ଆସ । ମୁଁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଶୁଣିଚି । ଅବିଶ୍ୱାସ କରନାହିଁ । ପରାଶର ! ମୁଁ ଠିକ୍ ଶୁଣିଛି- ଏଇ, ଏଇ-
ଗୀତ
ଏଇ, କୁଞ୍ଜଲତାର ତଳେ, ନୂପୁର ଚରଣ ଚଳେ
ରୁମୁଝୁମୁ ବାଜେ ସେ ଯେ ରୁମୁଝୁମୁ ଛଳେ ।।
ଦରଦର ବିକଶିତ ମଲ୍ଲୀ କୁସୁମ ସତେ ଚାରୁ ସୁଗନ୍ଧ କି ଢାଳେ,
ଢଳି ଢଳି ମଧୁକର କେଳି ରଚେ କି, ମନ୍ଦ ମଳୟ ତାଳେ ତାଳେ,
ସତେ କି ସେ ବନମାଳୀ ଉଭା ତରୁ ମୂଳେ ।।
(ଗାଇ, ଗାଇ, ବିହ୍ୱଳଭାବେ ଚାଲିଗଲେ)
ପଦ୍ମା- (ଧୀରେ ଧୀରେ ଆସି ପୋଥିଟି ଉଠାଇ ପଢ଼ିଲେ)
‘‘ବସନ୍ତେ ବାସନ୍ତୀ କୁସୁମସୁକୁମାରୈରବୟବୈ-
ର୍ଭ୍ରମନ୍ତୀ କାନ୍ତାରେ ବହୁବିହିତ କୃଷ୍ଣାନୁସରଣାମ୍
ଅମନ୍ଦଂ କନ୍ଦର୍ପଜ୍ୱରଜନିତ ଚିନ୍ତାକୁଳତୟା,
ବଳବ୍ଦାଧାଂ ରାଧାଂ ସରସମିଦ ମୁଚେ ସହଚରୀ ।୨୭।
(ପୋଥି ଦେଖି ବସିଲେ)
ବିମଳା- (ଆସି, ଅର୍ଦ୍ଧାନ୍ତରାଳରୁ) ସେଇଠୁ ? ତୁନି ହେଇଗଲୁ ଯେ ନୂଆ ଭାଉଜ !
ପଦ୍ମା- (ହଠାତ୍ ପୋଥି ବାନ୍ଧି ବସି) ଏଡ଼େ ଦୁଷ୍ଟ !
ବିମଳା- (ପୋଥି ବନ୍ଧାରେ ବାଧାଦେଇ) ଉଁ, ହୁଁ, ହୁଁ, । ଟୁଆଁ କରୁଥାଏ, -ଟୁଇଁ ଖାଉଥାଏ, ସେ ପିଠା ଭାରି ମିଠା ମ ଭାଉଜ ! ଟୁଆଁ ଟୁଇଁ କଥା ଶୁଣିନାଉଁ ?
ପଦ୍ମା- ଯାଃ ! ଛାଡ଼୍, ପୋଥିଟା ସଜାଡ଼ି ଦିଏଁ । ଘରକୁ ଯିବା । କେତେ କାମ ପଡ଼ିଛି ।
ବିମଳା- ନାଇଁମ ଭାଉଜ । ସତେ ଟୁଆଁ ଟୁଇଁ ପରି ତୁମେ ଦୁହେଁ ମୋର ଭାଇନା ଭାଉଜ । ଭାଇନା ଗୀତ ବାନ୍ଧିବେ, ଭାଉଜ ଗାଇବ । କି ସୁନ୍ଦର ତ ଗାଇଚୁ ! ଗା, ଗା, ଆଉ ଗୋଟିଏ, ଗା ।
ପଦ୍ମା- ଏଡ଼େ ନିର୍ଲ୍ଲଜୀ ! ଛି, ମୁଁ କଅଣ ଗାଇ ଜାଣେ ?
ବିମଳା- ହଉ, ପଦେ ଗାଆ ।
ପଦ୍ମା- କି, ତୁ ଗାଉନାଉଁ ।
ବିମଳା- ମଫସଲିଆଣି ଓଡ଼ିଆଣୀ ଝିଅ । ମୁଁ କି ଜାଣେ ଗୀତ ?
ପଦ୍ମା- ଆଉ ମୁଁ ?
ବିମଳା- ତୁ ପରା ଦକ୍ଷିଣିଆଣୀ ? ତମ ଆଡ଼େ ଗୀତର ଚଳନି ଅଛି, ଗା, ମୋ ରାଣଟି ।
ପଦ୍ମା- ଉଃ ! ତୁ ନ ଗାଇଲେ, ମୁଁ ଗାଇବି ନାଇଁ କେବେ ।
ବିମଳା- ଆଚ୍ଛା ତୁ ଆଗ ।
ପଦ୍ମା- ନାଇଁ ତୁ ଆଗ ।
ବିମଳା- ନାଇଁ, ନାଇଁ, ଭାଉଜ ବଡ଼ ନାଁ ନଣନ୍ଦ ବଡ଼ ! ତୁ ଆଗ କି !
ପଦ୍ମା- ଛି ! କି ଲାଜକଥା କହନା ! ସେମାନେ ଯେବେ ଆସିବେ ।
ବିମଳା- ମୁଁ କହିବି ଭାଇନା ! ମଣିଷ ନୁହେଁ, କୋଇଲି ଗାଉଥିଲା ।
ପଦ୍ମା- ଦର୍କାର ନାଇଁ । ତତେ ଫେର କିଏ ପାରିବ ? ମୁଁ ଗାଉଛି ପଛେ, ତୁ ଠିଆ ହେଇ ଦେଖ, କିଏ କୁଆଡ଼ୁ ଆସିବ, ବାକି ତୁ ମୋ ପଛେ ପଛେ ଗାଇବୁ । ନଇଲେ-
ବିମଳା- ଆଚ୍ଛା ହଉ ତୁ ଆଗେ ଗା, ସେଇଠଉ-
ପଦ୍ମ- (ପୋଥି ଧରି)
(ଗୀତ)
ପଦ୍ମା- ଲଳିତ ଲବଙ୍ଗଲତା ପରିଶୀଳନ କୋମଳ ମଳୟ ସମୀରେ,
ମଧୁକରନିକର କରମ୍ୱିତ କୋକିଳ
କୂଜିତ କୁଞ୍ଜକୁଟୀରେ,
ବିହରତି ହରିରିହ ସରସ ବସନ୍ତେ,
ନୃତ୍ୟତି ଯୁବତୀ ଜନେନସମଂ ସଖି ! ବିରହୀ-
ଜନସ୍ୟ ଦୁରନ୍ତେ ।୧।
(ଗାଇସାରି ବିମଳାକୁ ପୋଥି ଦେଇ)
ପଦ୍ମା- ଦେ, ଗା ଏଥର ।
ବିମଳା- ମୁଁ ?
ପଦ୍ମା- ନିଶ୍ଚେ ଗାଇବୁ- ଗା (କାନ ଧରି)
ବିମଳା- (ଛଡ଼ାଇ) ଓଃ, କାଟୁଛି, କାଟୁଛି । ଗାଇବି ଗାଇବି, ଛାଡ଼ ।
ପଦ୍ମା- ଗା (ପାଖକୁ ନେଇଗଲେ)
ବିମଳା- (ଗାଇଲା) ଉନ୍ମଦ ମଦନ ମନୋରଥ ପଥିକ-
ବଧୂଜନଜନିତ ବିଳାପେ,
ଅଳିକୁଳ ସଙ୍କୁଳ କୁସୁମ ସମୂହ ନିରାକୁଳ
ବକୁଳ କଳାପେ ।।
ପଦ୍ମା- (ଗାଇଲା) ମୃଗମଦସୌରଭରଭସବଶଂବଦ
ନବଦଳ ମାଳ ତମାଳେ,
ଯୁବଜନ-ହୃଦୟ-ବିଦାରଣ-ମନସିଜ-
ନଖରୁଚି-କିଂଶୁକ ଜାଳେ ।।
(ଦୁହେଁ) ମଦନ-ମହୀପତି-କନକ-ଦଣ୍ଡରୁଚି-
କେଶର-କୁସୁମ-ବିକାଶେ,
ମିଳିତ-ଶିଳୀମୁଖ-ପାଟଳିପଟଳ-କୃତ ସ୍ମର-
ତୃଣ-ବିଳାସେ ।।
ବିମଳା- ପୁଡ଼ା ଲେଉଟାଇ ଆର ଫାଳ ଗା-
ପଦ୍ମା- (ପୁଡ଼ା ଲେଉଟାଇ) ଆଉ ନାହିଁ । ସେତିକି ଲେଖା ହେଇଚି ।
ବିମଳା- ସତେ ? ଦେଖି । ଆଲୋ ହଁ ତ ! ଆଉ ତ ନାଇଁ । କି ପୋଥି ଇଏ ? (ଉପର ଦେଖି) ଶ୍ରୀ ଗୀତଗୋବିନ୍ଦ । କେଡ଼େ ସରଳିଆ ଲେଖା ମ ! ଆମେ ତ ମାଇକିନିଆ, ଟିକିଏ ଟିକିଏ ହେଲେ ବୁଝି ପାରୁଚେଁ । ଭାରି ସରଳ ।
ପଦ୍ମା- କିନ୍ତୁ ଭାଇନା ଟି ତୋର-
ନେପଥ୍ୟେ- ପଦ୍ମା ! ପଦ୍ମା !
ପଦ୍ମା- (ଚମକି) ହେଇ ଆସିଲେଣି ଘରକୁ ସବୁ ।
ବିମଳା- ହଁ ମ, ସବୁ ତ ତୋର ସେଇ, ମୁଁ ଜାଣେ ସେ କଥା ଯେ !
ପଦ୍ମା- ଚୁପ୍ (ଗାଲ ତୋଡ଼ି ଦେଲେ)
ବିମଳା- ଭାଇନା ! ଭାଉଜ ତମ ଗୀତଗୋବିନ୍ଦ (ପଦ୍ମାକୁ) କହିଦେବି ତ, କହିଦେବି ତ ଗାଉଥିଲା ବୋଲି-
ପଦ୍ମା- ଛିଃ ଛି, ସୁନା ନଣନ୍ଦଟି ପରା !
ବିମଳା- କହିଦେବି ତ- (ହସିଲା)
ପଦ୍ମା- ସେମିତି ହେଲେ (ମୁହଁ ଚିପି ଧରିଲେ)
ବିମଳା- ନାଇଁ, ନାଇଁ, ପୋଥି ସଜାଡ଼ି ଦେଇ ଯାଉଚି ।
(ବଡ଼ ପାଟିରେ)
ପଦ୍ମା- ଚାଲ୍ ଚାଲ୍ !
(କେନ୍ଦୁଲି ଗାଆଁ ଦାଣ୍ଡ, ଦୁଇ ଜଣ ଦୁଷ୍ଟ ଗ୍ରାମବାସୀ)
ରଥିଆ- ଦେଖିଲୁ ?
ପୁରିଆ- ଆଃ, ମାଙ୍କଡ଼ ବେକରେ ମୋତିହାର ପରି ଜୟାକୁ କି ୟେ ରତ୍ନ !
ରଥିଆ- ଦେଖ୍, ତରତର ହ ନାଁ । ବିମଳୀକି ହାତ କରିବାକୁ ହବ । ତେବେ ଯାଇ- ବିମଳୀ ଏଇବାଟେ ଫେରିବ ।
ପୁରିଆ- ଆସୁଥିବ ମ ସେ ।
ରଥିଆ- ଆରେ, ଦିହ ଛପା ଦେ ରେ । ଅଣଆଡ଼ିଆକୁ ଚାଲ ।
ପୁରିଆ- ଆରେ, ତା କଥା ମୋତେ ଲାଗେ, ତୁ ବେପରୁଆ ଥା । ସେ ଯୋଉ ଛଡ଼ିନ୍ଦା ଟୋକୀ !
ରଥିଆ- ଆମ ଅଜା କହିଲା ପରି ଯେମିତି ଛେଉକି ବିଲେଇ ତ ! ତାକୁ ପାଇଲେ- ପଦ୍ମା ଆମ ହାତମୁଠାରେ ବୋଲ । ଆରେ, ସେଥିକି ପାଞ୍ଚ ପଚିଶି ପଡ଼ୁ । ଛଳେ, ବଳେ କଉଶଳେ- ଯେମିତି ହଉ ଥରେ କେମିତି ପଦ୍ମା ସାଙ୍ଗରେ ଖାଲି ନିରୋଳାରେ ଦେଖା ହେଲେ-
ପୁରିଆ- ହେଲେ, ସେଇଠୁ ?
ରଥିଆ- ସେଇଠୁ ? ୟା ପାଲରୁ ବରତି ଯିବ ? ଏମିତି ସତୀ ତ ମୁଁ ଖଣ୍ଡ ମଣ୍ଡଳରେ ଦେଖି ନାହିଁ । ଥରେ ଖାଲି ଚାରିଆଖି ହବାଯାଏଁ ।
ପୁରିଆ- ସେ କଅଣ ସହଜ ? ଏକୁଟିଆରେ ପଦ୍ମା କୋଉଠିକି ନ ଯାଏ । ନିଆଁ ପଛେ ପଛେ ବାଆପରି ସବୁବେଳେ ସେ ବିମଳା ନାଇଁ ତ ରୋହିଣୀ ତା ସାଙ୍ଗେ ସାଙ୍ଗେ ଅଛନ୍ତି ରୋହିଣୀଟା-
ରଥିଆ - ବୋପା ଲୋ ! ରଣଚଣ୍ଡୀ ସେ ଖଣ୍ଡ ! ତା କଥା କହ ନାଁ । ତାକୁ ଦୂରରୁ ଦଣ୍ଡବତ । କଞ୍ଚା ଡାହାଣୀ, ସଦ୍ୟ ଜୀଅନ୍ତା ଖାଇଯିବ । ହା, ବିମଳା କଥା କହିଲ, ସେଥିକି ବହପ ପାଏ । ପୁରିଆ ଆଚ୍ଛା, କୋଉଥିରେ ତାର ଶରଧା ଥିବ କହନାଁ ?
ରଥିଆ- କାହାର ? ବିମଳୀର ?
ପୁରିଆ- ହଁ ।
ରଥିଆ- ତାଆର (ଭାବି) ଆଜିକାଲି ନୂଆ ଚଳନି ହେଇଚି, ଏଇ, ଏଇମ, ନାକଫୁଡ଼ୁକି ।
ପୁରିଆ- ଧେତ୍, ପସନ୍ଦ ହବ ନାହିଁ ।
ରଥିଆ- ନାଇ ତ ଚଉଁରୀଭୁଣ୍ଡି, ପିହାଣିଆ ।
ପୁରିଆ- ଉଁ ହୁଁ ।
ରଥିଆ- ଆରେ ସୁନାର ମ, ନୋଇଲେ ଚନ୍ଦ୍ରଝୁମ୍ପୀ ।
ପୁରିଆ- ହାଁ, ଚିତା କି ଚନ୍ଦ୍ରଝୁମ୍ପୀ, ତା ସାଙ୍ଗକୁ ଆମ ଏଇ ଗାଆଁ ବୁଣା ଷାଠିକିଆ ସୁତାର ଖଣ୍ଡେ ବାରହାତି ଧୂପ୍ଛାୟା କେନ୍ଦୁଲି କସ୍ତା, କୁମ୍ଭ କାଙ୍ଗୁଲା ଥାଇ ।
ରଥିଆ- (ଠାରି) ଏଇ, ଏଇ, ଏଇ !
ପୁରିଆ- ଆଃ, ବୁଝିଲୁ, ଭାଗ୍ୟ ସଳଖ, ଦେଖ ! ପଟ ଛାଡ଼ିବୁ ନାହିଁ । କହିବୁ ।
ରଥିଆ- ତୁ ଆଗ, ନାଁ ମୁଁ ଆଗ ?
ପୁରିଆ- ତୁ ଆଗ କହନାଁ, ଦବାନବା ବେଳକୁ ତ ମୁଁ ଅଛି ।
ରଥିଆ- ନାଇଁ ଭାଇ, ତାର ବାଗସବୁ ତୋତେ ଜଣା, ତୁ ଆଗେ କହ ।
ପୁରିଆ- ନାଇଁ ନାଇଁ, ଆଗେ ତୁ । କଥାଟା ଖଞ୍ଜରେ ପକା ।
(ବିମଳୀ ସେଇ ବାଟେ ପାଣି ଧରି ଚାଲିଗଲା)
ରଥିଆ- (ପୁରିଆକୁ କେଞ୍ଚି, କହ ବୋଲି ଠାରିଲା)
ପୁରିଆ- (ଅସ୍ପଷ୍ଟ କଥାରେ କହିଲା) ତୁ କହନାଁ ।
(ଏଇ ଅବସରରେ ବିମଳୀ ଦୂରକୁ ଗଲା)
ରଥିଆ- (ବିମଳୀକୁ) ଟିକିଏ କାମ ଥିଲା ଯେ-
ବିମଳୀ- (ଫେରି ଚାହିଁ) କାହା ପାଖେ ? ମୋ ପାଖେ ? କଅଣ ?
ପୁରିଆ- ନାଇଁ (ଖନି ମାରିଗଲା ତୁଣ୍ଡ) ମୁଁ ନୁହଁ, ମୋର ନୁହେଁ, (ରଥିଆକୁ ଠାରି) ସେ-ସେ ।
ବିମଳୀ- କଅଣ, କହୁନୁ ?
ପୁରିଆ- ତୁ ଡାକିଲୁ ନାଁ ? (ରଥିଆକୁ ଚାହିଁ)
ବିମଳୀ- ପୁରିଆ, ସେ ଶାଳୀ ଟାପରା ଆଉ କାହାକୁ କରିବୁ, ଏକା ଖଡ଼ୁମୁଷାକେ ରସିକ ପଣିଆଁ ଛଡ଼େଇ ଦେବିଟି ! ହା ରେ, ଜାଣିଛୁଟି ମୋ ନାଁ ବିମଳୀ ।
ପୁରିଆ- ମୁଁ ତ କିଛି କହିନାଇଁ ।
ରଥିଆ- ମୁଁ ତ ବି-
ବିମଳୀ- ତୁ ତ-ମୁଁ ତ- ଯା ଯା- (ଚାଲିଗଲା)
ପୁରିଆ- ଦେଖିଲୁ ?
ରଥିଆ- ରାଗ ଦେଖିବି କଅଣ ତୁ ଛୁଞ୍ଚିମୁହାଁ ଯୋଉଠିଥିବୁ-
ପୁରିଆ- ମୁଁ ଛୁଞ୍ଚି ମୁହାଁ ?
ରଥିଆ- ଆଉ ? ମୁଁ ତ ଡାକିଲି ହେଲେ । ତୁ କହିଲୁ ନାହିଁ ? ସେଇ କଥା ତ ମୁଁ ତୋତେ ଆଗରୁ କହିଛି; ଦେଲା ନେଲା ବେଳ ମୋର ।
ପୁରିଆ- ଯାଃ, ଗୋଖର ସାପପରି ସେ ଯୋଉ ଫଁ ଫଁ ହଉଛି-
ରଥିଆ- ଆରେ, ସେଇଟା ଶୁଭ ଛୁଚକ । ଜଣେ ଜଣେ ଥାଆନ୍ତି, ଆଗରୁ ଟିକିଏ ସେମିତି ଫଣା ଟେକନ୍ତି । ବାକୀ, ପହିଲି ଘାଉଡ଼କୁ ଅତରଛ ନ ହେଇ ଟିକେ ସହିଗଲେ ହୁଏ ନାଁ ? ତୁ ଗୋଟେ ଛେରୁ ଟେ ।
ପୁରିଆ- ଆଉ, ମୁଁ ତ ଛେରୁ, ତୁ ?
ରଥିଆ- ମୁଁ ? ରହ, ଚନ୍ଦ୍ର ଝମ୍ପୀଟେ ଆଉ କସ୍ତା ଖଣ୍ଡେ ହେଇଯାଉ ।
ପୁରିଆ- ଆଚ୍ଛା, ଦେଖିବା ତୋ ଅଣ୍ଡିରିପୁଅ ପଣିଆଁଟା !
ରଥିଆ- ହଁ, ଦେଖିବୁ । ତା ଫଣା ଭାଙ୍ଗିଯିବ । ଗଦ ଅଛି, ଜଡ଼ି ଅଛି, ନୋଇଲା ବେଳକୁ ଜରମହୁରା ଅଛି ଟି, ଚାଲ ଚାଲ । ଆଜି ଯୋଗଟା ତ ଫସକି ଗଲା, ଖାଲି ତୋରି ଯୋଗରୁ ।
ପୁରିଆ- ଆଉ କଅଣ ? କହିବୁ ନାହିଁ କାହିଁକି ? ଚାଲୁନୁ । ଏବେ ପରାଚୀ ନଈକୂଳେ ତାକୁ ଦେଖିବୁ ତ, ଚାଲ ।
ରଥିଆ- ନାଁ, ଆଜି ? କହିଲି ପରା, ଯୋଗ ଖରାପ । ଜିନିଷ ତିଆରି ହଉ, ଟିକିଏ ରାଶି ନକ୍ଷତ୍ର ଦେଖେଇ, କାଣ୍ଡେ ନାଛିବି ଯେ –
ପୁରିଆ- ତୁ କାଣ୍ଡେ ନାଛ, ଦିକାଣ୍ଡ ନାଛ ବାବୁ ! ମୋର ଏ ଠିଆପାଲାକୁ ଆଜିଠୁ ଦଣ୍ଡବତ ।
ରଥିଆ- ଦେଖ ପୁରିଆ, ଭଲ ହବ ନାହିଁ କହୁଛି ।
ପୁରିଆ- ଯାହା ହଉ ଭାଇ । ମୁଁ ପାନକରେ ଥଣ୍ଡା । ସେ ଯୋଉ ତମ ତମ ହେଇ ଚାହିଁଲା ।
ରଥିଆ- ଆରେ, ସେ ତମ ତମ ଚାହାଣୀ କି ଡରିଗଲେ ଆଉ ଚଳିବ ? ଚାଲ । ମରଦପୁଅ ହେଇ ଏଇଥିକି ଛାନିଆଁ ? ଏତିକିରେ ହଦେଇ ଯାଉଛୁ ? ଚାଲ (ନେଇଗଲା)
(କୋକିଳ ଝଙ୍କୃତ ବାସନ୍ତୀ ରଜନୀ । ପୋଥି ଓ ଲେଖନୀ ସହ ଆସୀନ ଜୟଦେବ । ପଦ୍ମା ଅଦୂର ନେପଥ୍ୟରୁ ଗାଇ ଗାଇ ଆସୁଥିଲେ) ଗୀତ-
(ଗୀତ)
ଚନ୍ଦନଚର୍ଚ୍ଚିତ ନୀଳକଳେବର ପୀତବସନ ବନମାଳୀ ।
କେଳି ଚଳନ୍ମଣି କୁଣ୍ଡଳମଣ୍ଡିତ ଚଣ୍ଡଯୁଗସ୍ମିତ ଶାଳୀ ।।
ହରିରିହ ମୁଗଧ୍ ବଧୂନିକରେ
ବିଳାସିନି- ବିଳସତି- କେଳିପରେ ।
ପୀନପୟୋଧର-ଭାରଭରେଂଣ ହରିଂ ପରିରଭ୍ୟ ସରାଗମ୍
କୋପ-ବଧୂରନୁଗାୟତି-କାଚିଦୁଦଞ୍ଚିତ ପଞ୍ଚମ ରାଗମ୍ ।
କାପି-ବିଳାସ-ବିଲୋକ-ବିଲୋଚନ-ଖେଳନ-ଜନିତ-ମନୋଜମ୍
ଧ୍ୟାୟିତ ମୁଗ୍ଧ ବଧରଧିକଂ ମଧୁସୂଧନ ବଦନ ସରୋଜମ୍ ।
(ଜୟଦେବଙ୍କ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚି ଗୀତ ବନ୍ଦ କରି ପଚାରିଲେ)
ପଦ୍ମା- ହଁ, ମଥା ଉପରେ ଫାଟି ପଡ଼ୁଛି ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ରର ଉଛୁଳା ହସ । ମୁକୁଳା ପବନ ଅଜାଡ଼ି ଦଉଚି ସୁଗନ୍ଧ ବାସରାଶି । ବସନ୍ତର ଏ ଆନନ୍ଦ ପ୍ରକୃତି ଉପଭୋଗ ନ କରି, ଧରି ବସିଲେ କଅଣ ନାଁ-ପୋଥି ଆଉ ଲେଖନୀ ।
ଜୟ- (ଅଳ୍ପ ହସି) ହୁଁ ।
ପଦ୍ମା- ହୁଁ, ଅର୍ଥାତ୍ ?-
ଜୟ- ଅର୍ଥାତ୍ ପୋଥି ଆଉ ଲେଖନୀ ।
ପଦ୍ମା- ଅର୍ଥାତ୍ ନୀରବ
ଜୟ- ଅର୍ଥାତ୍ ସରସତାର ଅଭାବ ।
ପଦ୍ମା- ଅର୍ଥାତ୍ ?
ଜୟ- ଅର୍ଥାତ୍ ସରସତା ଉପଭୋଗ କରିବାକୁ ଦେଲ ନାହିଁ ଯେ-
ପଦ୍ମା- ମୁଁ ?
ଜୟ- ହଁ, ତୁମେ । ବସନ୍ତର ପ୍ରକୃତି ପରାଫୁଟୁଥିଲା ତୁମର ଗୀତର ଝଙ୍କାର ଭିତରେ ? ବସି ବସି ବଡ଼ ଉପଭୋଗ କରୁଥିଲି । ତୁମେ ନୀରବ- ଆଉ ମୁଁ ନୀରସ ।
ପଦ୍ମା- (ହସି)! ଓଃ , ହାଉ ହାଉ କରି ପାଟି କଲେ ଯାଇ ତୁମର ସରସତା ଫୁଟିବ ? ଜାଣି ନ ଥିଲି ତ ! ବେଶ୍ ଏଣିକି କରିବି ।
ଜୟ- ପଦ୍ମା ! ଶତ ଚେଷ୍ଟା କଲେ ମଧ୍ୟ କୋଇଲି କାଆ କାଆ କରିପାରିବ ନାହିଁ ଯେ ! ଗାଆ,
ପଦ୍ମା- କଅଣ ?
ଜୟ- ଯାହା ଗାଉଥିଲୁ ।
ପଦ୍ମା- ଗାଇଲେ ?
ଜୟ - ଗାଅ, ମୁଁ ଲେଖେଁ, ତୁମେ ଯେ ଶକ୍ତି, ସ୍ପନ୍ଦନ ।
ପଦ୍ମା- ଏତେ କଥା ମୁଁ ବୁଝେ ନାଇଁ । ତୁମେ ଆଦେଶ କଲ, ମୁଁ ପାଳିବି, ବାସ୍, ଏତିକି । (ପୁଣି ଗୀତ ଗାଇଲେ)
(ଗୀତ)
କାପି କପୋଳତଳେ ମିଳିତା ଲପିତୁଂ କିମପିଶୃତି ମୂଳେ
ଚାରୁ-ଚୁଚୁମ୍ବ-ନିତମ୍ବବତୀ ଦୟିତଂ ପୁଲକୈରନୁକୂଳେ ।
କେଳିକଳାକୁତୁକେନଚକାଚିଦମୁଜମୁନା-ବନକୂଳେ
ମଞ୍ଜୁଳ-ବଞ୍ଜୁଳ-କୁଞ୍ଜଗତଂ ବିଚକର୍ଷକରେଣ ଦୁକୂଳେ ।୫।
(ଜୟଦେବ ପଦାଙ୍କ ଗୀତ ଶେଷ ହେବା ପରେ ବଡ଼ ଆନନ୍ଦରେ କହିଲେ)
ଜୟ- ବେଶ୍, ଏଥର ଗାଇଲ ଦେଖି ଏଇ ରଚନାଟି (ବଢ଼ାଇ ଦେଲେ ପୋଥି)
ପଦ୍ମା- ରଚନା ! ଏତିକିବେଳ ଭିତରେ ଶେଷ ?
ଜୟ- ତୁମେ ଯେ ଶେଷ କଲ- ତୁମର ଗୀତଟି ସହିତ ଯେ ମୋର ରଚନା ମଧ୍ୟ ଶେଷ ହୋବର କଥା । ଆଉ ଗାଅ, ପୁଣି ଲେଖିବି । କହିଲି ପରା ତୁମେ ଶକ୍ତି, ତୁମର ଏ ଗୀତ ଯେ ମୋତେ ଲେଖନୀ ଧରାଇଛି ପଦ୍ମା ! ଗାଇଲ ଗାଇଲ, ଏଇଟିକି ।
ପଦ୍ମା- ଗାଇବି ? ମୁଁ ? କେମିତି ଗାଇବାକୁ ହବ ଜାଣେ ନାଇଁ ତ !
ଜୟ- ଓ, ସତକଥା । ମୋ ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଗାଆ ଦେଖି ।
(ଜୟଦେବ ଗାଇଲେ ପଦ୍ମା କଣ୍ଠ ମିଶାଇଲେ)
ଗୀତ
ନିନ୍ଦିତ ଚନ୍ଦନମିନ୍ଦ୍ରକରଣ ମନୁବିନ୍ଦତି ଖେଦ ମଧିୀରମ୍
ବ୍ୟାଳନିଳୟ ମିଳନେନ ଗରଳମିବ କଳୟତି ମଳୟ-ସମୀରମ୍
ସା ବିରହେ ତବ ଦୀନା
ମାଧବ ମନସିଜ, ବିଶିଖ ଭୟାଦିବ ଭାବନୟା ତୟିଲୀନା ।
(୨)
ଅବିରଳ-ନିପତିତ-ମଦନ ସରାଦିବ ଭବଦବନାୟବିଶାନମ୍
ସହୃଦୟ ମର୍ମ୍ମଣି-ବର୍ମ୍ମକରୋତି ସଜଳ ନଳିନୀ-ଦଳଜାଳମ୍
(୩)
କୁସୁମ ବିଶିଖ ଶର ତଳ୍ପ ମନଳ୍ପ ବିଳାସ କଳା କମନୀୟମ୍
ବ୍ରତ ମିତ ତବ ପରିରମ୍ଭ ସୁଖାୟ କରୋତି କୁସୁମ ଶୟନୀୟମ୍ ।
(କେନ୍ଦୁଲି ଗାଆଁ ଦାଣ୍ଡ)
(କସ୍ତା ଖଣ୍ଡିଏ ଧରି, ଛତା କାଖରେ ଜାକି ଆସିଛି ପୁରିଆ । ବଡ଼ ଛନ ଛନ ହୋଇ ଏଣେ ତେଣେ ଚାହୁଁଚି । ଯେମିତି ସେ କାହାର ଅପେକ୍ଷାରେ ଭାରି ଉତ୍କଣ୍ଠିତ ।)
ପୁରିଆ- ରଥିଆ, ଏ ରଥିଆ ! ନାଃ, ସେ କଅଣ ସହଜେ ଆସିବ ? ସେଦିନ ସେମିତି ବିଗାଡ଼ିଲା । ଆଜି ଏବେ କାନେ କାନେ ତାକୁ କହୁଛି- ଆରେ ବଣିଆଁ ଘରୁ ଯେମିତି ପାର ସେମିତି ବେଗେ ଟିକିଏ ରକମଟାକୁ ନେଇକରି ଗାଆଁ ମୁଣ୍ଡ ଗୋହିରୀକି ଆ । ସେ କଅଣ ମଣିଷପଣିଆଁ କରିବ ଯେ କୋଉ କାମ ହବ ! ଯାଆନ୍ତି ବାହାରି ତା ପାଖକୁ ହେଲେ । ଏଣେ ଯେବେ ବିମଳୀ ଚାଲିଯାଏ ମୁଁ ଯାଇକରି ବାହୁଡ଼ିଲାବେଳକୁ ? ନାଃ, ଏଇଠି ଥାଏଁ, ଯାହା ହବାର ହବ । ଠିକଣା ବେଳକୁ ଆଜି ଯେବେ ନ ଆସିଛି, ପିଠିରୁ ଛାଲ ଉତରି ଦେବି ତାର (ଦାନ୍ତ କାମୁଡ଼ି) ।
(ବିମଳା, ହାତରେ ଫୁଲଡାଲା ନେଇ ଚାଲି ଆସୁଥିଲା ସେଇ ବାଟରେ । ପୁରିଆ ଅଧଦୂରରୁ ତାକୁ ଦେଖି କାନିତଳେ କସ୍ତାକୁ ଲୁଚାଉ ଲୁଚାଉ ଲୁଚାଉ)-
ପୁ:- ଗଲା ତ ! ଗଲା ତ ପାଗ ବିଗିଡ଼ି, ଆଉ କଅଣ ? ଏଇ ତ ଆସିଗଲା ସେ । ରଥିଆର କାଇଁ ଦେଖାଅଛି ? ଜାଣେ ପରା ଗୋଟେ ମେଢ଼ି ଖଲିଆଟେ ସେ । ଉଃ (ଦାନ୍ତ କାମୁଡ଼ି) ଆସୁ, ଆସୁ ଆଜି ।
(ବିମଳୀ ନିକଟବର୍ତ୍ତିନୀ ହେବାରୁ ଟିକିଏ ପଛେଇ ଗଲା ଓ ବିମଳୀ ଅଳ୍ପ ଆଗ ବଢ଼ିଯାଇଛି, ୨/୩ ଥର ଡାକିବି କି ନ ଡାକିବି ଭାବି, ସାହସ କରି ତାକୁ ଡାକିଲା)
ପୁ:- ବିମଳୀ ।
ବି:- (ଫେରି ଚାହିଁ, ଚାଲିଯିବାକୁ ବସିଲା)
ପୁ:- ବିମଳୀ ମ !
ବି:- କାହିଁକି ଡାକୁଛୁ ? ପୁରିଆ ! ତୋତେ କଣ ଦଇବ ଛାଡ଼ିଲାଣି କି ?
ପୁ:- (ଚମକି, ସାହାସ ଧରି) ନାଇଁ ତ- ମୁଁ-
ବି:- କଅଣ ମୁଁ ? ମତେ କଅଣ ଦିଶୁ ନାଇଁ ତୁ ବୋଲି ? -ଏଇ ଦିନ ଦିହିପହରଟାରେ ?
ପୁ:- ସେଇଆ ତ ।
ବି:- କୋଉଆ ତ ? ଏଁ ? (ପାଖକୁ ମିଶି ଆସିଲା)
ପୁ:- ମୁଁ ବୋଇଲିକି ଏଡ଼େ ଖରା ?-
ବି:- କାଟୁଚି ଯେବେ ଛତାଟା ଧରି ପକାଉନୁଁ ?
ପୁ:- (ଛତାଟା ବିମଳୀ ମଥା ଉପରେ ଫିଟାଇ ଟେକି) ହଁ, ହଁ, ମୁଁ ତ ସେଇଆ କହୁଥିଲି ।
ବି:- (ଦୂରକୁ ଘୁଞ୍ଚି) ଦେଖିବୁ ଏଇନେ ଛତରା । ରଖ, ରଖ ତୋ ଛତା ।
ପୁ:- (ଛତା ବନ୍ଦ କରି) ନାଇଁ ନାଇଁ ମୁଁ କଅଣ କହୁଥିଲି କି –
ବି:- କଅଣ କହୁଥିଲୁ ?
ପୁ:- ବୋଇଲି ଏଡ଼େ ଖରାଟାରେ କଅଣ ପଦ୍ମା ଘରକୁ ଯାଉଛୁ ?
ବି:- ହଁ, ମୁଁ ମୋର ଯୋଉଠିକି ଗଲି, ତୋର କଅଣ ଗଲା ?
ପୁ:- ନାଇଁ ଏ ଖରାଟାରେ-
ବି:- ହଁ ଯେ, ତୋର କଅଣ ଥାଏ ? ତତେ ବାଧୁଛି ?
ପୁ:- (ହସି) ୟା ଆଉ ବାଧନ୍ତା ନାଇଁ ନା ? ପରଟେ ପର ଟାକ ପାଇଁ ବଥଉଚି- ନହେଲା ବା ତୁ ବାହ୍ମୁଣ, ମୁଁ ଖଣ୍ଡେଇତ । ତୁ ତ ଫେର ମୋ ସାଇ ଭାଇର- ଆପଣାର ଲୋକ ।
ବି:- ସତେ ? ଆପଣାର ଲୋକ ! ତୁ ମୋର ନାଁ-ମୁଁ ତୋର ମ ? ଏଇ ସୁଆଗ ଦେଖେଇବାକୁ ଡାକୁଥିଲୁ ? ଚାଲ, ଆଜି ଗୋବର୍ଦ୍ଧନ ପଣ୍ଡିତଙ୍କ ପାଖକୁ । ତୁ କେମିତି ରସିକ ହେଇଛୁ ଦେଖୁଛି ମୁଁ । ସେଦିନ ସେମିତି ରଥିଆକୁ ସଙ୍ଗରେ ଧରି-
ପୁ:- ନାଇଁ ନାଇଁ, ସେଇଥିପାଇଁ ପରା ଆଜି ରଥିଆକୁ ସାଙ୍ଗରେ ଆଣି ନାଇଁ । ଭଲଲୋକ ନୁହେଁ ସେଇଟା ।
ବି:- ଆଉ ତୁ’ଟା ? ତୁଟା ଭାରି ଭଲଲୋକ, ନାଁ ? ଏଇଥିପାଇଁ ସୁଆଗ ଡାକ- ବିମଳୀ, ବିମଳୀ ! ଯା, ଯା’ରେ ତୁଣ୍ଡ । ଦଉଚି ତତେ ଆଜି ।
ପୁ:- ନାଇଁ, ମୁଁ କଅଣ କହୁଥିଲିକି- ତୁ ଏଡ଼େ ବେଗେ ରାଗିଗଲେ ଆଉ କହିବି କେମିତି ?
ବି:- ଆଉ କଅଣ କହିବୁ ?
ପୁ:- କଅଣ କି ? ଏଇ-ଏଇ କସ୍ତା ଖଣ୍ଡିକ –
ବି:- କଅଣ ?
ପୁ:- ପସନ୍ଦ ହଉଚି ?
ବି:- କାହିଁକି ? ମୋ ପସନ୍ଦ ଅପସନ୍ଦରେ ତୋର କଅଣ ଥାଏ ?
ପୁ:- ଏଖଣ୍ଡି ମୋ ପସନ୍ଦରେ ତୋତେ ମାନନ୍ତା ।
ବି:- ଓ, ମୋ ପାଇଁ ଆଣିଚୁ ତେବେ, ଏଇକସ୍ତା ଖଣ୍ଡିକ ।
ପୁ:- ନାଇଁ, ନାଇଁ ଖାଲି କସ୍ତା କାହିଁକି ? ଉଁଃ, ଏତେବେଳେ ହେଲେ ସେ ଆସିଲା ? ଗୋଟାଏ ଚନ୍ଦ୍ରଝୁମ୍ପୀ ତୋ ପାଇଁ ଗଢ଼େଇଥିଲି ଯେ- ବଣିଆଁଠି, ଭଲ ଗଢ଼ିଛି । ଅସଲି ଜୟପୁରୀ ମହୁଡ଼, ପଥର ବସା । ତା’ର କଅଣ ଦେଖାଅଛି ? ଟିକିଏ ଏଠି ରହିବୁ, ମୁଁ ନେଇ ଆସନ୍ତି ହେଲେ ।
ବି:- ସତେ ? ଏଡ଼େ ଶରଧା ତୋର ମୋଠି ?
ପୁ:- ମିଛ କହୁନାଇଁ । ବାପା ରାଣ, ମାଆ ରାଣ, ମୋତେ ବାଟ ଗୋସେଇଁଙ୍କ ରାଣ ଲୋ ! ଦିନ ରାତି ମୁଁ ପରା ଖାଲି ସପନ ଦେଖୁଚି ।
ବି:- ସପନ ଦେଖୁଚୁ, ନାଁ ?
ପୁ:- ସତେ, ରାଣ ଅଛି । ତୋ ଦିହ –
ବି:- ଛୁଁ ନା, ଥାଉ, ଥାଉ, ମୁଁ ପରା ଦିଅଁଙ୍କ ଫୁଲ ଧରିଛି ।
ପୁ:- (ଘୁଞ୍ଚି) ହଉ, ହଉ ।
ବି:- ହଉ ତେବେ, ତୁ ଚନ୍ଦ୍ରଝୁମ୍ପୀ ହେରିକା ସଜାଡ଼ି କରି ବସିଥା ଏକାଠି, ମୁଁ ଜୟା ଭାଇନା ଘରେ ଫୁଲତକ ଦେଇ, ଏଇ ବାଟେ ଆସୁଛି ।
ପୁ:- ଏ ଖଣ୍ଡିକ ନେଇଯା ।
ବି:- ଏକାଠି ନେଲେ ହବନାଇଁ ?
ପୁ:- ଉଁ ହୁଁ, ନ ନେଲେ ମୋ ମନରେ ଭାରି ଦୁଃଖ ହେବ ।
ବି:- ଆହା ! ତୋର ଦୁଃଖ ହବ ? ମୁଁ ଫେର୍ ସହିବି ? ନାଇଁ, ସେମେତେ ହେଲେ ଦେ, ଦେ । (ହାତ ବଢ଼ାଇଲା)
ପୁ:- ଆହା ! ବିମଳୀ ପରି ଫେର- (ବଢ଼େଇ ଦେଲା ଓ ବିମଳୀ ନେଇଗଲା) ମୁଁ ଚନ୍ଦ୍ରଝୁମ୍ପୀ ଆଣି ଏଇଠି ଅନେଇଁଛି । ଏଁ ?
ବି:- ହଉ, (ଚାଲିଗଲା ।)
ପୁ:- (ଖୁବ୍ ଆନନ୍ଦରେ) ବିମଳୀ, ନାଇଁ ନାଇଁ, ଯା ଯା । ପଦ୍ମା କଥାଟା ଆଉ ଦିନେ । ଟିକିଏ ବାଗେଇ ଯାଉ, ରଥିଆ ହୁଣ୍ଡା କହୁଛି କଅଣ ନାଁ । ଫଁ-ଫଁ ହଉଚି । କିରେ, ବିମଳୀର ମନଟି ପୁରିଆକୁ ଅଜଣା ?
ରଥିଆ- (ଆସି) ଆଣିଲି ରେ ପୁରିଆ ଭାଇ !
ପୁରିଆ- (ଚାପୁଡ଼େ ମାରି) ଶଳା ! ବୋଇଲା ଭାଇ ! ଭାଇ କଅଣ ବେ ? ଏତେ ଉଛୁର ? କହୁଚି ମୁଁ ବେଗେ ଆ-
ରଥିଆ- ସେ ଦେଲେ ତ ! (ଗାଲ ଆଉଁସି) ଏଇଥି ପାଇଁ ମୋତେ ଏଡ଼େ ଚାପଡ଼ା ଟେ –
ପୁରିଆ- ମାଇଲଣିକି, ଶଳାକୁ ତ ମନ ହେଉଚି, ପଣେ କି ପାଞ୍ଚଣ୍ଡା ଥୋରନ୍ତି । (ମିଶିଯାଇ) ଉଁ, ଛାର ମଶାକୁ ମାଇଲେ କଅଣ ହବ ? (କାନ ଧରି) ଆଉ ଟିକିଏ ଆଗରୁ ଯେବେ ଶଳାଟି ମୋର ଆସି ଥାଆନ୍ତୁ, ଦେଖି ଥାଆନ୍ତୁ ରେ ଅମଙ୍ଗୁଳିଆ, ସାପ ଗରଜନକୁ ଓଷଧ କଅଣ !
ରଥିଆ- ଓଃ କାଟୁଚି ।
ପୁରିଆ- କାଟୁଚି କଅଣ ? ଛିଣ୍ଡେଇ ତ ଦେବି ଶଳାର କାନ । ମୋ ଦିହ ଯାହା ରାଗୁଛି ! ତୁ ଗଧର ପରା ଟିକି ଟିକି କରି ମାଉଁସ ଖାଇଲେ ଦୋଷ ନାଇଁ ରେ ! କସ୍ତା ଖଣ୍ଡକ ଦେଲି, ଆଉ ଏଇଟା ଦେଇଥିଲେ ଏକା ମାଡ଼କେ ମୋ କାମ ସରି ଯାଇ ନ ଥାନ୍ତା ? ପଦ୍ମା କଥା ଆଉ ତାକୁ କହି ପାରିଲି ? ନାଇଁ ନାଇଁ ! ତୁ ଶଳା ଯା, ଅପଯଶିଆଟେ ତୁ, ସେ ଦିନ ସେମେତେ ତୁ ଥିବାରୁ- ଯା-ଯା-ଗଲୁ (ଧକ୍କା ଦେଲା)
(ରଥିଆ ପଡ଼ିଯିବା ପରି ହେବା ବେଳକୁ ତେଣୁ ଆସୁଛି ରୋହିଣୀ ।)
ରୋହିଣୀ- ଏଇଟା ଫେର କିଏ ? ରଥିଆ ! ତୁ, ଏଡ଼େ ରସିକ ପଡ଼ିଲୁଣି ?
ରଥିଆ- ନାଇଁ ନାଇଁ (ପଳାଉ ପଳାଉ) ମୁଁ କିଛି ନୁହେଁ- ସେଇ ସେଇ-
ରୋହିଣୀ- ଆଉ କିଏ ପୁରିଆ ? ତୁ ଏଡ଼େ ରସିକ ? କେବେଠଉଁ ମ ? (କସ୍ତା ଦେଖାଇ) କସ୍ତା ଦେଇ ରସିକ ପଣିଆ କରିବୁ ? ହଇରେ ରଇଜଳା ! ଗାଆଁ କଅଣ ନିମୁଣ୍ଡିଆ ହେଇଗଲା- ତୋ ମନେ ମନେ ? କହୁନୁ ? କଥା ବାହାରୁ ନାଇଁକି ତୁଣ୍ଡରୁ ?
ପୁରିଆ- କଅଣ ତେମେ ନାନୀ ! ଏମେତେ କହୁଚ ? ମୁଁ ତ କିଛି ଜାଣି ନାଇଁ- କି କସ୍ତା-ମୋର ତ ନୁହେଁ- ମୁଁ ଦେଇ ନାଇଁ ତ ବିମଳୀ କି । ସେ ମୋତେ-
ରୋହିଣୀ- ସେ ତତେ-ହଁ, ହେଇଥିବ ତ ! ପୋଡ଼ାମୁହାଁ, ମୋତେ ଚିହ୍ନିଚୁଟି ? ମୋ ପାଖରେ ଗାଲୁ, (କାନ ଧରି) ଚାଲ, ଚଉପଢ଼ିକି, ତୋ ରସିକ ପଣିଆଁ ଦଉଚି ଛଡ଼େଇ ଆଜି ।
ପୁରିଆ- ଆରେ, ଆରେ-
ରୋହିଣୀ- ଆରେ ଆରେ ଆରେ ? ମୁଁ ବିମଳୀ ହେଇଚି- ନାଁ ? ଚାଲ୍ ମୁହଁ ପୋଡ଼ା ରସିକ ! (ନେଇଗଲା)
ବିମଳୀ- ଭାଉଜ ! କାନଟାକୁ କାଟିବଟି ଟିକିଏ ଥିରି କରି- (ମୁହଁରେ ଲୁଗାଦେଇ ହସି ଚାଲିଗଲା)
(କୁଟୀର)
(ଜୟଦେବଙ୍କ ଘର ଭିତରେ ଜୟଦେବ ଗାଧୋଇ ଯାଇଥିବାବେଳେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଗୃହାଭ୍ୟାନ୍ତରକୁ ଆସି- ଶୁଣନ୍ତି ଯେ ରନ୍ଧନନିରତା ପଦ୍ମାବତୀ ମନେ ମନେ ଶ୍ରୀଗୀତଗୋବିନ୍ଦ ଗାଉଛନ୍ତି)
ପଦ୍ମା- (ନେପଥ୍ୟେ) ଗୀତ
ଅନୀଳ-ତରଳ-କୁବଳୟ-ନୟନେନ,
ତପତି ନ ସା କିଶଳୟ ଶୟନେନ,
ସଖି ! ଯା ରମିତା, ବନମାଳୀନା ।
ବିକଶିତ ସରସିଚ-ଲଳିତ ମୁଖେନ ।
ସ୍ଫୁଟତି ନ ସା ମନସିଜ-ବିଶିଖେନ ।
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ- ଆହା ! କି ମଧୁର
ଶ୍ରୀ ଗୀତଗୋବିନ୍ଦ ।
ଭକ୍ତ ମୋର ଦିଏ ଭାଷା
ଭାବ ତାର ଗଢ଼େ ବସି ସତୀ ପଦ୍ମାବତୀ
ସରଳା ଅନ୍ତର-ଭାବେ ଟଳ ମଳ-
ଗାଏ ଗାଥା ମୋ’ର ନିଶି ଦିନ,
ତିଷ୍ଠି ମୁଁ ନ ପାରେ ଦଣ୍ଡେ,
ଭୁଲି ଏ ସଙ୍ଗୀତ । (କ୍ଷଣ ବିଶ୍ରାମ)
ପଦ୍ମ- (ଗାଇଲେ) ଅମୃତ ମଧୁର ମୃଦୁତର ବଚନେନ
ଜ୍ୱଳିତ ନ ସା ମଳୟଜପବନେନ ।
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ- କି ସୁନ୍ଦର ! କି ଲଳିତ !
ପଦ୍ମା- (ଗାଇଲେ) ସ୍ଥଳଜଳରୁହ ରୁଚି-କର-ଚରଣେନ
ଲୁଠତି ନ ସା ହିମକର କିରଣେନ ।
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ- ସଖି ଯା, ରମିତା ବନମାଳୀନା ।
(ଅଭିଜ୍ଞତାରେ ଗାଇ ହେଇଗଲା)
ପଦ୍ମା- (ଆସି) କିଏ ? ତୁମେ ? ଏଁ ? ଏଡ଼େ ବେଗେ କେମିତି ଫେରିଲ ? ଆରେ ସ୍ନାନ ସାରି ନାହିଁ ପରା ?
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ- (ପରିବର୍ତ୍ତିତ ଜୟଦେବ ବେଶରେ ଅର୍ଦ୍ଧ ସ୍ୱଗତ କଣ୍ଠରେ)
ଏଁ, ହଁ ପଦ୍ମା ! ସାରି ନାହିଁ ।
ଯାଉ ଯାଉ ପ୍ରାଚୀ ତୀରେ-
ପଥ ମଧ୍ୟେ-
କବିତାର ଅର୍ଦ୍ଧପଦ ହୋଇଛି ସ୍ମରଣ ।
ଆଣ, ଆଣ ଦେଖି ପାଣ୍ଡୁଲିପି ମୋର ।
ପଦ୍ମା- ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ କବି ତ ! କବିତା, କବିତା କରି ଦିନ ରାତି ମନିଷକୁ- (କହି କହି ଭିତରକୁ ଯାଇ ପାଣ୍ଡୁଲିପି ଆଣି ଦେଲେ) ।
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ- ଆହା ! ସରଳା ଭାବିଛି ମନେ, ମୁହିଁ ଜୟଦେବ !
ପଦ୍ମା- ହେଇଟି ନିଅ, ଲେଖନ ଆଉ ତମ ପୋଥି ।
କୃଷ୍ଣ- ଦିଅ, ହଁ ପଦ୍ମା ! ମୁଁ ଲେଖୁ ଲେଖୁ ତୁମେ ଟିକିଏ ଶୀଘ୍ର ରନ୍ଧନ ଶେଷ କର ତ; ବଡ଼ କ୍ଷୁଧା ।
ପଦ୍ମା- ଗାଧୋଇ ନାହିଁ ପରା !
କୃଷ୍ଣ- ଏହିଠାରେ ମନ୍ତ୍ରସ୍ନାନ କରିନେବି, ଅନେକ ବିଳମ୍ବ ହେଲାଣି ।
ପଦ୍ମା- ହଉ ତେବେ- ଚାଲିଗଲେ)
କୃଷ୍ଣ- (ପୋଥି ଫିଟାଇ ଆହା ! ଆହା !
ଭକ୍ତର ଏ ଅମୃତ ଲେଖନୀ !-
ଝରିଅଛି ଯାର ମୁଖୁଁ
ଶ୍ରୀ ଗୀତଗୋବିନ୍ଦ,-
ପାଗଳ କରିଛି ମୋତେ ।
ଆଣିଅଛି ଟାଣି ଗୋଲକରୁ ।
କି ମଧୁର ପଦାବଳୀ-
‘‘ସ୍ଥଳ କମଳ ଗଞ୍ଜନଂ - ମମ ହୃଦୟ ରଞ୍ଜନଂ
ଜନିତ ରତିରଙ୍ଗ ପର ଭାଗଂ
ଭଣ ମସୃଣ ବାଣୀ କରବାଣୀ ଚରଣ ଦ୍ୱୟଂ
ସରସଲସଦଲକ୍ତନ ରାଗଂ
ସ୍ମର ଗରଳ ଖଣ୍ଡନଂ ମମ ଶିରସି ମଣ୍ଡନଂ’’-
ଆଉ ପଦ ନ ପାରିଲା ଲେଖି !
ଭାବ ଗଦଗଦେ ତନୁ ହେଲା ଲୋମାଞ୍ଚିତ,
ବହେ ଅଶ୍ରୁଧାରା,
ଲେଖନୀ ହୋଇଲା ସ୍ତବ୍ଧ,
କିପରି ଲେଖିବ ଏବେ:-
‘‘ଦେହି ପଦ ପଲ୍ଲବ ମୁଦାରଂ ?’’
କିନ୍ତୁ, ନ ଜାଣଇଁ କବି
ଅନ୍ତରେ ଯେ ରହି ତା’ର
ସୂଚାଏ ମୁଁ ପଦର ଯୋଜନ ।
ଭକ୍ତି ହିୟା, ନ ପାରିଛି ସହି ତାର ପ୍ରଭୁର ଦୀନତା-
ଦ୍ୱାପରର ସତ୍ୟ ଯେ ଘଟଣା ।
ଭକ୍ତରେ !
ସ୍ୱହସ୍ତରେ ତେଣୁ ଆଜି,
ଗାଥା ତୋର କରିବି ପୂରଣ ।
ଲେଖି:-
‘‘ଦେହି ପଦପଲ୍ଲବମୁଦାରଂ’’
(ପଦ୍ମା ଢାଳେ ପାଣି ନେଇ ଆସି)
ପଦ୍ମା- ମ, ପୋଥି ଲେଖା ତ ସରିନାହିଁ, ମୁଁ ପରା ତେଣେ-
କୃଷ୍ଣ- ହଁ, ସରିଲାଣି ମୋର ।
ପଦ୍ମା- ତେବେ-
କୃଷ୍ଣ- (ଢାଳ ମାଗି ଧରି) ପୋଥି ରଖି ଦିଅ ।
(ପଦ୍ମା ପୋଥି ନେଇ ଚାଲିଗଲେ)
(ପଦ୍ମା ପଥକୁ ଚାହିଁ) ସରଳା ପଦ୍ମାର ପାକ ! କି ସୌଭାଗ୍ୟ ଆଜି !
(ପଥ)
(ପରାଶର ଢାଳେ ପାଣି ଓ ଲୁଗା ହାତରେ ଧରି ଆସୁଛନ୍ତି)
ପରାଶର-
(ଗୀତ)
ରତି ସୁଖ ସାରେ ଗତମଭିସାରେ ମଦନ ମନୋହର ବେଶଂ
ନ କୁରୁ ନିତମ୍ବିନି, ଗମନ ବିଳମ୍ବନ ମନୁସର ତଂ ହୃଦୟେଶଂ
ଧୀର ସମୀରେ, ଯମୁନା ତୀରେ, ବସତି ବନେ ବନମାଳୀ
ପୀନ ପୟୋଧର ପରିଶର-ମର୍ଦ୍ଦନ-ଚଞ୍ଚଳ କର-ଯୁଗଶାଳୀ ।
ନାମ-ସମେତଂ କୃତ-ସଙ୍କେତଂ ବାଦୟତେ ମୃଦୁ ବେଣୁମ୍ ।
ବହୁ ମନୁତେ ନନୁ ତେ ତନୁ-ସଙ୍ଗତ-ପବନ-ଚଳିତମପି ରେଣୁ
ପତତି ପତତ୍ରେ ବିଚଳିତ ପତ୍ରେ ଶଙ୍କିତ ଭବଦୁପଯାନମ୍
ରଚୟିତା ଶୟନଂ ସଚକିତୁ ନୟନଂପଶ୍ୟତି ତବ ପନ୍ଥାନମ୍ ।୧୦।
(ଆଉ ପଦ ସ୍ମରଣ ହେଲା ନାହିଁ, ପଛରେ ଜୟଦେବ ଆସୁଛନ୍ତି ମନେ କରି ଡାକିଲେ) ତା’ପରେ ? ପଦଗୁଡ଼ିକ କଅଣ କବି ! ଠିକ୍ ସ୍ମରଣ ହେଉନାହିଁ ମୋର । (ଚାହିଁ ଦେଖିଲେ କେହି ନାହିଁ ତାଙ୍କ ପଛରେ) ଓଃ ! କେହି ନାହିଁ ! ଜୟଦେବ କାହାନ୍ତି ତେବେ ? ଗାଧୋଇସାରି ଆସୁ ଆସୁ- (ପଛକୁ ଫେରିବାକୁ ବସିଲେ । ଏତିକିବେଳେ ଜୟଦେବ ଆସିଲେ, ଜୟଦେବଙ୍କୁ ଦେଖି ପରାଶର ପଚାରିଲେ) ଜୟଦେବ !
ଜୟ- ହଁ ପରାଶର, ଆସୁ ଆସୁ ମୋର ଟିକିଏ ଉଛୁର ହେଇଗଲା ।
ପରା- ତୁମେ ସନ୍ଧ୍ୟା ସାରି କୂଳକୁ ଆସିଥିଲ ଯେ ! ମୁଁ ମନେକଲି ତୁମେ ମୋ ପଛେ ପଛେ ଆସୁଛ । କିନ୍ତୁ-
ଜୟ- ହଁ ପରାଶର କୂଳକୁ ଉଠିଥିଲି । କିନ୍ତୁ । ହଠାତ୍-
ପରା- କଅଣ ହେଲା ତୁମର ?
ଜୟ -ନାଁ, ମୋର ତ କିଛି ନୁହେଁ ।
ପରା- ତେବେ ?
ଜୟ- ସୂର୍ଯ୍ୟ କିରଣ ସଂପାତରେ ଗଙ୍ଗାର ଦୃଶ୍ୟ ! ସେ ଲୋଭ ଏଡ଼ି ପାରିଲି ନାହିଁ ପରାଶର ! ଯେମିତି କେତେ ଜଳକୁମାରୀ ଆଖି ମେଲାଇ ତାର ବିଶାଳ କୋଳରେ ଥରେ ଥରେ ଚାହୁଁଛନ୍ତି ! ସୁନ୍ଦର ଝିଲି ମିଲି ଆଖି ! ଗଙ୍ଗାର କି ମାଧୁରୀ !
ପରା- ଦୃଶ୍ୟ ଦେଖି ଭୁଲିଯାଅନାହିଁ ଭାବୁକ କବି ! ଗଙ୍ଗାନୁହେଁ ପ୍ରାଚୀ ।
ଜୟ- ଭୁଲ କହୁଚ ପରାଶର ! କିମ୍ବା ତୁମେ ବୋଧହୁଏ ଜାଣ ନାହିଁ ପ୍ରାଚୀର ମହାତ୍ମ୍ୟ । କେବେ ପଦ୍ମପୁରାଣ ପଢ଼ିଚ ? ତ୍ରିବେଣୀ ତୀର୍ଥ ଆଉ କାହିଁକି ଏଇଟାକୁ କହନ୍ତି ? ଏଇ ପ୍ରାଚୀ ତ ଗଙ୍ଗା । ପ୍ରାଚୀ ସ୍ନାନରେ ଗଙ୍ଗାସ୍ନାନ ଫଳ ।
ପରା- ଓ, ସେଇଥିପାଇଁ ଏଠି ଅକ୍ଷୟ ତୃତୀୟା ଦିନ ଗଙ୍ଗା ମେଳା ହୁଏ ? ସେଇଟା ଗୋଟାଏ ଏମିତି ସାଧାରଣ ମେଳା ବୋଲି ଆଜି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମୋର ଧାରଣା ଥିଲା ।
ଜୟ- ନାଁ, ନା, କେବଳ ଏଇ ତୀର୍ଥର ଗୌରବ ସ୍ମରଣ ପାଇଁ ଏ ମେଳାର ଆରମ୍ଭ । ଆଉ ଅନ୍ତର୍ବେଦୀ ତ ଦେଖିଥିବ । ବଡ଼ ପବିତ୍ର ସ୍ଥାନ ସେ । ପଦ୍ମପୁରାଣରେ ପ୍ରାଚୀ ମହାତ୍ମ୍ୟ ପଢ଼ିବ । ସେଥିରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ଲେଖାଅଛି ଯେ ଅକ୍ଷୟ ତୃତୀୟା ଦିନ ଗଙ୍ଗା ଏଇ ଆମର ପ୍ରାଚୀରେ ପଦ ପ୍ରକ୍ଷାଳନ କରନ୍ତି । ତେଣୁ ପ୍ରାଚୀର ଜଳ, ଗଙ୍ଗା ପରି ପବିତ୍ର । ମୋର ସେ ଋଷିବାକ୍ୟ ଠିକ୍ ସ୍ମରଣ ହେଉ ନାହିଁ ।
ପରା- ଉତ୍ତମ ! ଏଇଟା ଗାଆଁର ଦାଣ୍ଡ ଯେ ! ମନେ ନାହିଁ ? ତୁମେ ସ୍ନାନ ସାରି ଘରକୁ ଯାଇ ଭୋଜନ କଲେ, ପଦ୍ମାବତୀ ଜଳଗ୍ରହଣ କରିବେ ।
ଜୟ- ଓ, ବାସ୍ତବିକ, ମୁଁ ଭୁଲି ଯାଇଥିଲି ।
ପରା- ମନ୍ଦ ନୁହେଁ । ତୁମର ସାମାନ୍ୟ ଭ୍ରମରେ ଯେ ଗୋଟିଏ ପ୍ରାଣୀ ତେଣେ ଉପବାସରେ ମରିବ । ଆସ । (ଚାଲିଗଲେ)
(ଜୟଦେବଙ୍କ କୁଟୀର)
(ଭିତରୁ ଉଚ୍ଛିଷ୍ଟ ଥାଳୀ ଘେନି ଘରର ବାରଣ୍ଡାରେ ରଖି ପଦ୍ମା, କବାଟ ଆଉଜାଇ ଦେଇ ଆସିଲେ, ବସି ଖାଇବାର ଉପକ୍ରମ କରୁଥିଲେ ।)
ଭିତରୁ- ଯାଅ, ତୁମେ ଭୋଜନ କର ପଦ୍ମା ! ଅନେକ ବିଳମ୍ବ ହେଲାଣି, ମୁଁ ଟିକିଏ ବିଶ୍ରାମ କରେ ।
(ପଦ୍ମା ଭୋଜନରେ ବସିଲେ)
ଜୟ- (ପ୍ରବେଶ) -ପଦ୍ମା !
ପଦ୍ମା- (ଚମକି ପଡ଼ିଲେ) କିଏ ?
ଜୟ- (ଭିତରକୁ ଆସି) ମଠା ଖଣ୍ଡ ଦିଅ ତ । ଓଃ, ତୁମେ ଖାଇ ବସିଛ ? ଆଛା ହଉ । କୋଉଠି ଅଛି କୁହନାଁ, ମୁଁ ନେଇ ଆସେଁ ।
ପଦ୍ମା- ଏଁ ? (ଚାହିଁ ରହିଲେ ତାଟକା ହୋଇ)
ଜୟ- କଅଣ ପଦ୍ମା ! ଅନ୍ନଗୁଣ୍ଡାଟି ଧରି ଏମିତି ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇ ମୋତେ ଚାହିଁ ରହିଲ ଯେ !
ପଦ୍ମା- ପ୍ରଭୁ -
ଜୟ- କଅଣ ପଦ୍ମା ?
ପଦ୍ମା- ଏ କି କପଟ ଆଜି ?
ପଦ୍ମା- ନାଁ, ନାଁ, ପାପ ! ତୁମେ ଯେ ପଦ୍ମାର ପ୍ରଭୁ, କପଟ ତ ସେଠି ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ମୁଁ କଅଣ ସ୍ୱପ୍ନ ଦେଖିଲି ତେବେ ? ଚେଇଁ ରହି କଅଣ ମନୁଷ୍ୟ ସ୍ୱପ୍ନ ଦେଖେ ?
ଜୟ- ମୁଁ ତ ତୁମ କଥାରୁ କିଛି ବୁଝି ପାରୁନାହିଁ ପଦ୍ମା !
ପଦ୍ମା- (ସ୍ୱଗତଃ) ମୁଁ ଚେଇଁଛି ନା ସ୍ୱପ୍ନ ଦେଖୁଛି, ଏ ସବୁ କଅଣ ?
ଜୟ- ହାତରେ ଅନ୍ନଗୁଣ୍ଡାଟି ଧରି କାଠ ପରି ଚାହିଁ ରହିଲ ଯେ ପଦ୍ମା, କଥାଟା କଅଣ ?
ପଦ୍ମା- ପ୍ରଭୁ ! ଏ କି ମାୟା ତୁମ୍ଭର ?
ଜୟ- ମାୟା !
ପଦ୍ମା- ଗାଧୋଇ ଯାଉ ଯାଉ ବାଟରୁ ଫେରି ଆସି ମୋତେ ଖେଦା ଆଉ ଲେଖନ ମାଗିଲ । କହିଲ କଅଣନାଁ- ମଝି ବାଟରେ ପଦ ସ୍ମରଣ ହେବାରୁ ତରତର ହୋଇ ଫେରି ଆସିଛି ।
ଜୟ- ମୁଁ ! ଫେରି ଆସିଥିଲି ? ଏ କଅଣ ତୁମେ କହୁଚ ପଦ୍ମା !
ପଦ୍ମା- ଖାଲି ସେତିକି ତ ନୁହେଁ, ତା’ପରେ ପାଦ ପୂରଣ କରି ସାରି କ୍ଷୁଧା ହେଉଛି ବୋଲି କହି, ଘରେ ମନ୍ତ୍ରସ୍ନାନ କରି ଭୋଜନ ପରେ ବିଶ୍ରାମ ନେବାକୁ-
ଜୟ- ଏଁ ଭୋଜନ ? ମୁଁ କରିଛି ? ମୁଁ ଫେରି ଆସି ଅର୍ଦ୍ଧପଦପୂରଣ କରିଛି ? ପଦ୍ମା ! ପଦ୍ମା ! ତୁମେ ଏ କଅଣ ସ୍ୱପ୍ନର କଥା କହୁଚ ! ବିଶ୍ରାମ ? କେଉଁଠି ?
ପଦ୍ମା- (ଉଠି) ଏଇ ଘରେ- (ଯାଇ) ଏଇ ଘରେ !
ଜୟ- ଏଇ ଘରେ ! ଏ କଅଣ ? କୋଟିଏ ପାରିଜାତର ଗନ୍ଧ ! ପଦ୍ମା ! ପଦ୍ମା ! ଦେଖି ପୋଥି !
ପଦ୍ମା- (ଘର ଭିତରକୁ ଯାଇ) ନଉଚି ।
ଜୟ- (ବାହାରକୁ ଆସି) ଚେଇଁଥାଇ ଲୋକେ ସ୍ୱପ୍ନ ଦେଖନ୍ତି କେବେ ? ନାଇଁ ତ ! ମୁଁ ତ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଜାଗ୍ରତ, କିନ୍ତୁ ଏ ସବୁ କଅଣ ?
ପଦ୍ମା- ହେଇଟି, ନିଅ ପୋଥି ।
ଜୟ- (ଦେଖି ପଢ଼ି) । ସ୍ମର ଗରଳ ଖଣ୍ଡନଂ
ମମ ଶିରସି ମଣ୍ଡନଂ
ଦେହି ପଦ ପଲ୍ଲବ ମୁଦାରଂ
ଦେହି ପଦ ପଲ୍ଲବ ମୁଦାରଂ ! ପଦ୍ମା ! ସହସ୍ର ଭାବନାର ଛାୟା ଘେରାଇ ଯାହା ମୁଁ ମନରେ ଗୁପ୍ତ ରଖିଥିଲି, କିଏ ଲେଖିଲା ? କିଏ ସେ ଲେଖିଲା ତାକୁ ? ଏ କଅଣ ମନୁଷ୍ୟର କାର୍ଯ୍ୟ ! ହେ ଗୋବିନ୍ଦ ! ଲେଖିବି, ଲେଖିବି ବୋଲି ଯାହା ଲେଖିବାକୁ ଶଏଥର ମୋର ଲେଖନ ଥରି ଉଠୁଛି, ସେଇ ଅପ୍ରକାଶିତ ମନକଥା ମୋର, କିଏ-? କିଏ ଲେଖିଛି ? ଏ କବିତାର ଅର୍ଦ୍ଧପଦ ପୂରଣ କରିଛି କିଏ ? ପଦ୍ମା, -ନାଁ ନାଁ ତୁମେ, ଗୋବିନ୍ଦ ! ତୁମ ଛଡ଼ା କାହାର ଆଉ ଏ ସାଧ୍ୟ ? ପଦ୍ମା ! ପଦ୍ମା !
ମୁଁ ସବୁ ବୁଝିଲି,
ମହା ଭାଗ୍ୟବତୀ ତୁମେ,
ପତ୍ନୀ ନୁହଁ ମୋର ପୂଜ୍ୟା-
ପରମ ଆରାଧ୍ୟା, -ଦେବୀ-
ପଦ୍ମା- ପ୍ରଭୁ ! ଦେବତା ! ଏ କଅଣ କହୁଚ ?
ଦାସୀ ମୁଁ, କ୍ଷମାକର ମୋତେ ।
ନ ଜାଣି ଅପରାଧ ଅର୍ଜିଛି ।
ସ୍ୱାମୀ ପଦରେ ନୈବେଦ୍ୟ ନ କରି,
ମୁଁ ନିଜେ-
ଜୟ- ପୂଣ୍ୟଫଳ, ପୂଣ୍ୟଫଳ ତୁମର । ଧନ୍ୟ ତୁମେ, ତୁମେ ଧନ୍ୟ ! ଦେବୀ ତୁମେ, ଜୟଦେବର ଭାଗ୍ୟରେ ଯାହା କେବଳ ବିଡ଼ମ୍ବନା, ତୁମ ପାଖରେ ସହଜରେ ସେ ଧରା ପଡ଼ିଛି । ତୁମେ ସାକ୍ଷାତ ଦର୍ଶନ ପାଇଛ ତାର । ଦୁଃଖ କାହିଁକି ପଦ୍ମା ? ନାଇଁ, ନାଇଁ, ଆଣ ଗୋବିନ୍ଦଙ୍କୁ ଯେଉଁ ଅନ୍ନ ପରଷିଲ, କାହିଁ ? କଅଣ କଲ ସେ ମହାପ୍ରସାଦ ?
(ବାହାରିଲେ ଆଣିବାକୁ)
ପଦ୍ମା- (ବାଧାଦେଇ) ପ୍ରଭୁ !
ଜୟ- କୁଣ୍ଠା କାହିଁକି ପଦ୍ମା ! ବାଧା ଦିଅ ନାହିଁ ମୋତେ- ଉଚ୍ଛିଷ୍ଟ ବୋଲି ମହାପ୍ରସାଦ ଦ୍ରୋହୀ ହୁଅନାହିଁ ସତୀ ! ତୁମେ ପରମ ସୌଭାଗ୍ୟବତୀ ! ବୁଝୁନାହଁ ? ଦେବତା ଯାହାର କଣିକା ମାତ୍ର ଟାକି ବସେ, ସେ ମହାପ୍ରସାଦ କି କେବେ ଅଇଁଠା ହୋଇପାରେ ? କୈବଲ୍ୟକୁ କେହି କେବେ ଉଚ୍ଛିଷ୍ଟ କହେ ? ଛି, ଛି, ପାପ କଥା ମୁହଁରେ ଧରନାହିଁ ସତୀ ।
ପଦ୍ମା- ପ୍ରଭୁ ! ପ୍ରଭୁ !
ଜୟ- ବାଧା ଦିଅନାହିଁ ପଦ୍ମା !
ବହୁ ଭାଗ୍ୟର ଫଳରୁ ପାଇଛି
ଏ ମହାପ୍ରସାଦ ।
ଜୀବନର ଏ ସୁଦିନରେ
ତୁମେ, -ତୁମେ ଦୁଃଖ କର ନାହିଁ ଦେବୀ ?
ଆସ, ଗାଅ ।
ଆନନ୍ଦ ସାଗରରେ ଆଜି
ପୂର୍ଣ୍ଣିମାର ଜୁଆର ଖେଳି ଉଠେ ।
ଗାଅ ପଦ୍ମା ! ଗାଅ ମୋ ସଙ୍ଗରେ- (ଗାଇଲେ-)
ଅଭିନବ ଜଳଧର ସୁନ୍ଦର, ଧୃତ ମନ୍ଦର
ଶ୍ରୀମୁଖ ଚନ୍ଦ୍ରଚକୋର-ଜୟ ଜୟ ଦେବହରେ ।୧।
ତବ ଚରଣେ ପ୍ରଣତାବୟମିତି ଭାବୟ,
କୁରୁକୁଶଳଂ ପ୍ରଣତେଷୁ-ଜୟ ଜୟ ଦେବହରେ ।୨।
ଶ୍ରୀ ଜୟଦେବ କବେରିଦଂ, କୁରୁତେ ମୁଦଂ,
ମଙ୍ଗଳ ମୁଜ୍ଜଳ ଗୀତି, ଜୟ ଜୟ ଦେବହରେ ।୩।
(ଅନ୍ନଥାଳି ମଥା ଉପରକୁ ଟେକି, ମୁଣ୍ଡ ନୁଆଇଁଲେ ପଦ୍ମା, କରଯୋଡ଼ି ଶାଶ୍ରୁ ନୟନରେ ଦଣ୍ଡାୟମାନା ।)